رژیم حکمرانی اینترنت
حکمرانی شامل تمام فرایندهای حکومت کردن بهوسیله دولت، بازار یا یک شبکه، بر سیستمی اجتماعی (خانواده، قبیله، سازمان رسمی یا غیررسمی، یک قلمرو) است؛ این فرایند از طریق گسترهی وسیعی از ابزارها شامل قوانین و هنجارها شکل میگیرد. از سال ۱۹۷۵، با ظهور ایده رژیم حکمرانی، مفهوم ساختاری- تحلیلی گستردهتر از حکمرانی شکلگرفته است. رژیم حکمرانی مجموعهای از نهادهای اجتماعی موردتوافق از قبیل اصول صریح یا ضمنی، هنجارها، قوانین و فرایندهای تصمیمگیری است که بهصورت نهادی بر رفتار و تعامل بازیگران یک حوزه تأثیر میگذارد و در جهت هدایت مسائل و تنظیم روندهای آن حوزه قدم برمیدارد.
ایجاد نهادها و سازوکارهای بینالمللی در اداره اینترنت، مانند شاخصهای رتبهبندی کشورها در توسعه فاوا، قسمتهایی از جورچین رژیم حکمرانی جهانی اینترنت است که روزبهروز برجهان سلطه میگستراند و کشورها را مقهور خود میسازد.
از اواسط دهه ۱۹۹۰ تلاشهایی درراستای ایجاد رژیمی بینالمللی برای حکمرانی، خطمشی گذاری و اداره جهانی اینترنت و با مشارکت دادن تمامی کشورهای دنیا انجام گرفت که سرانجام در سال ۱۹۹۸ منجر به تأسیس مؤسسه غیرانتفاعی و عمومی ICANN توسط وزارت بازرگانی آمریکا گردید.
آیکان عهدهدار هماهنگی مرکزی نام دامنه و تخصیص آدرس شد و سازمان IANA را که مسئولیت اختصاص منابع عددی اینترنت را داشت و به خاطر وابستگی کامل به وزارت دفاع آمریکا مورد هجوم منتقدین جهانی قرارگرفته بود را ذیل خود قرارداد.
اگرچه سازمان آیکان بهعنوان سازمانی بینالمللی، خصوصی و چند ذینفعه معرفیشده بود ولی ایالاتمتحده تحت سه موافقتنامه جداگانه حق نظارت یکجانبه بر آیکان را به مدت دو سال برای خود محفوظ نگاه داشت. در عین اینکه ایالاتمتحده ادعای موقتی بودن این اقتدار را داشت، سالها آن را به تعویق انداخت و سرانجام در سال ۲۰۱۶ مجبور به استقلال آن گشت.
در این زمان، برخی کشورها بهطور رسمی نارضایتی خود را از وضع حکمرانی اینترنت ابراز نمودند و با انتقاد از: حکمرانی انحصاری و یکطرفه ایالاتمتحده، تصمیمگیری مستقل آیکان در مورد مسائل عمومی جهانی، فنی بودن صرف آیکان و عدم پرداختن به مشکلات اجتماعی و نوظهور اینترنت، مشروعیت ICANN را موردنقد قراردادند.
دیگرانی ازجمله دولت ایالاتمتحده نیز با کمرنگ جلوه دادن نیاز به حکمرانی اینترنت، ساختارهای موجود حکمرانی شامل ICANN، معاهدات WIPO، نیروی ضربت مهندسی اینترنت (IETF)، استانداردهای اتحادیه بینالمللی مخابرات (ITU) را صحیح میدانستند.
در سال ۲۰۰۳ این نمایش توسط نشست جهانی جامعه اطلاعاتی(WSIS) متوقف شد. در فاز اول این نشستها گروهی با عنوان WGIG[1] مسئول تحقیق حول حکمرانی اینترنت، رسیدگی به مسائل آیکان و ارائه مدل حکمرانی جهانی اینترنت گردید. این گروه در گزارش نهایی خود، حکمرانی اینترنت را بهصورت گستردهتر تعریف نمود و نهایتاً چهار مدل متفاوت به WSIS پیشنهاد داد، اما هیچیک از آنها پذیرفته نشد. شرکتکنندگان در دومین فاز از نشستهای جامعه اطلاعاتی، قادر به پذیرفتن تغییرات اساسی در نظارت سیاسی ICANN نبودند اما با در نظر گرفتن مرحلهای برای تغییرات بلندمدت، جنبههایی از رژیم آیکان را به چالش کشیدند و بهعنوان مکانیسمی برای ادامه گفتگوهای بیپایان درباره مسائل مطروحه، انجمن چندذینفعی حکمرانی اینترنت(IGF) را شکل دادند.
این انجمن بهمنظور جمعکردن افراد مختلف و گروههای ذینفع تأثیرگذار در حوزه اینترنت و آینده آن، جهت بررسی مسائل خطمشی گذاری عمومی اینترنت تشکیلشد که اصلیترین نهاد جهانی برای گفتوگو حول مسائل عمومی حوزه اینترنت است.
بر مبنای تفکرات نهادی اسکات، نهادها از سلسلهمراتب توافقاتی بر اصول، هنجار، قوانین و فرایندهای تصمیمگیری منتهی میگردد. طی نشدن این فرایند منطقی و یکباره رفتن سراغ قدم آخر( توافق بر فرایند تصمیمگیری) ، نهتنها اتقان تصمیم را زیر سؤال میبرد، بلکه موجب ایجاد ظن تصمیمگیری عجولانه برای بستن دهان منتقدین به روند حکمرانی انحصاری اینترنت میگردد.
علیرغم وجود نهادهای بینالمللی، یکهتاز بودن ایالاتمتحده در اپراتوری و رگولاتوری اینترنت (در اینجا توضیح دادهشده است) نیز گمان نمایشی بودن اینگونه نهادها را قوت میبخشد.
[۱] Working Group on Internet Governance