تحلیل بودجه نهادهای فناوری اطلاعات و ارتباطات (براساس لایحه بودجه ۹۸)
فناوری اطلاعات و ارتباطات با حوزه تأثیرات گسترده بر فرهنگ، اشتغال، اقتصاد، سیاست و … امروزه از بحثبرانگیزترین و حساسترین بخشهای اداره کشور بهحساب میآید. یکی از چالشهای زمستانی این حوزه، لایحه بودجه و جایگاه فاوا در آن است که امسال انتقادات توئیتری وزیر ارتباطات را نیز برانگیخت و فضای بحث و گفتگو را از همیشه داغتر کرد.
با توجه به آراء و نظرات مختلف در این زمینه، در ادامه به تشریح چگونگی تخصیص بودجه به حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نهادهای مرتبط با آن میپردازیم:
با توجه به اینکه بودجه عمومی دولت در سال ۱۳۹۸ مبلغی بالغبر ۴۰۷ هزار میلیارد تومان پیشبینیشده است میتوان گفت که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با ایجاد درآمد ۶۸۰۰ میلیارد تومانی حدود ۱٫۶ درصد در تأمین بودجه عمومی و ۳ درصد در میزان درآمدهای دولت سهم دارد. این در حالی است که مهمترین منابع عمومی دولت یعنی منابع نفتی و مالیاتی به ترتیب حدود ۳۵ درصد و ۳۷ درصد در مجموع بودجه عمومی نقش دارند.
پژوهشگاه فضایی ایران، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، دبیرخانه کمیسیون تنظیم مقررات، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان فضایی ایران، دبیرخانه شورای اجرایی فناوری اطلاعات و شرکت سهامی ارتباطات زیرساخت را میتوان بهعنوان مهمترین نهادهای وزارت فاوا معرفی نمود که در بودجه این وزارت برای خود جایگاهی دارند.
از دیگر بازیگران و نهادهایی که بهطور مستقیم با این حوزه مرتبط بوده و ردیف بودجه مختص خود را دارند می توان به مرکز ملی فضای مجازی، پژوهشکده مطالعات فناوری (وابسته به نهاد ریاست جمهوری) و پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات (وابسته به جهاد دانشگاهی) اشاره کرد. حذف مرکز ملی فضایی از لایحه بودجه ۹۸ اتفاقی است که در نهادهای فعال حوزه فاوا باید به آن توجه نمود.
در لایحه امسال درمجموع ۳۷۶۳ میلیارد تومان به وزارت ارتباطات اختصاصیافته که نسبت به سال گذشته کاهشی ۴ درصدی داشته و شورای عالی فضای مجازی با بودجه ۴۵ میلیارد تومانی رشدی ۸۸ درصدی را پیش رو خواهد داشت که بهجای خود قابل توجه و تحلیل است. پس از خود وزارت ارتباطات از مجموعه نهادهای ذیل این وزارت، پژوهشگاه فضایی ایران و سپس سازمان تنظیم مقررات بیشترین بودجه را به خود اختصاص دادهاند. اگر از دیدگاه برنامهها به بودجه نگاهی بیندازیم، درمجموع امسال دو برنامه «توسعه کاربردها و خدمات بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات» و «توسعه زیرساختهای بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات» بیشترین بودجه را از اعتبارات وزارت ارتباطات به خود اختصاص دادهاند. ( به ترتیب بالغبر ۳۸ درصد و ۳۱ درصد)
ازنظر درآمد، در لایحه امسال درآمدی ۶۸۸۴ میلیارد تومانی از وزارت ارتباطات انتظار میرود که سازمان تنظیم مقررات با نقشی بیش از ۹۳ درصد، رتبه اول در ایجاد درآمد دولتی را کسب کرده است. شرکت ارتباطات زیرساخت که مسئولیت فروش پهنای باند را بر عهده دارد با حدود ۴ درصد، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با حدود ۵/. درصد و سازمان فضایی نیز با حدود ۲/. درصد در رتبههای بعدی درآمدی وزارت فاوا قرار میگیرند.
در لایحه ۹۸ درآمدهای زیر برای سازمان تنظیم مقررات، بهعنوان اصلیترین منبع درآمد وزارت ارتباطات پیشبینیشده است:
- حق امتیاز شبکه و جریمه عدم انجام تعهدات (۶۰۹۰ میلیارد تومان، بالغبر ۹۴ درصد درآمد سازمان و ۸۸ درصد درآمد کل وزارت)
- حق استفاده از فرکانس رادیویی (۱۸۵ میلیارد تومان، کمتر از ۳ درصد درآمد سازمان)
- درآمد حاصل از نامبرینگ ( ۸۶ میلیارد تومان، بیش از ۱ درصد درآمد سازمان)
- درآمد حاصل از حق السهم سازمان (۷۰ میلیارد تومان)
آذری جهرمی در انتقاد خود نسبت به لایحه بودجه با عنوان کردن تعیین تکلیف فرکانسهای در انحصار صداوسیما و کابلهای مسی در انحصار مخابرات، در حقیقت تصمیمی را هدف قرار داده که قابلیت افزایش درآمد وزارت از بزرگترین منبع درآمدیش، یعنی سازمان تنظیم مقررات را بسیار بالا میبرد. ایشان همچنین انتقاداتی نسبت به بودجه دولت الکترونیک داشتهاند که بهجای خود قابلبحث و بررسی است؛ بهصورت خلاصه در بودجه ۹۸ به سازمانهایی بهصورت مجزا بودجههایی جهت توسعه خدمات دولت الکترونیک خود اختصاص دادهشده است که میتواند نقش مهمی در این امر ایفا نماید؛ اما وزارت ارتباطات بهعنوان اصلیترین بازیگر این حوزه تنها ردیف بودجهای ۲۲ میلیارد تومانی با عنوان «توسعه زیرساختهای خدمات دولت هوشمند و تولید محتوای بومی» دریافت میکند که این مورد ازنظر وزیر ارتباطات موردنقد قرارگرفته است.