مدل ناتو؛ گونه‌ شناسی ابزارهای خط‌مشی (NATO)

زمانی که در خصوص ابزارهای خط‌مشی (Policy Tools) بحث می‌شود، بی‌تردید اولین مطالب در خصوص مدلی است که ناتو (NATO) نام گرفته است. مدل ناتو نوعی گونه‌شناسی از ابزارهایی است که دولت برای حکمرانی به کار می‌بندد. این ‌گونه‌شناسی توسط کریستوفر هود (Christopher Hood) در سال ۱۹۸۳ مطرح شد و در ۱۹۹۰ و ۲۰۰۷ به ویرایش رسید.

وی برای تبیین مدل خود، دو مجموعه ابزارهای اثرگذاری (Effectors) و نشانگرهای اثر (Detectors) را معرفی می‌کند.

هود در مدل ناتو مدعی است که دولت‌ها برای اجرای خط‌مشی‌های خود از چهار گروه ابزارهای اثرگذار استفاده می‌کنند.

• اطلاعات (Nodality)

دولت‌ها مهم‌ترین منابع اطلاعاتی را در اختیار دارند و بیشترین قدرت برای تولید اطلاعات در اختیار دولت‌هاست ازاین‌رو برای اجرای خط‌مشی‌های دولتی به طرق گوناگونی نظیر جمع‌آوری و ایجاد منابع اطلاعاتی، ارائه اطلاعات به قصد توصیه و تشویق بازی گران و ذی‌نفعان، تبلیغات و حتی با هدف گردآوری اطلاعات و تحقیق و تفحص در قالب کمیسیون‌ها استفاده از این ابزار را به منصه ظهور می‌رسانند.

• اقتدار (Authority)

گروه دوم از ابزارهای ناتو، مبتنی بر اقتدار دولت است نظیر تنظیم مقررات از بالا به پایین یا مشارکت دادن دیگران در تنظیم مقررات و یا نهایتاً تفویض تنظیم مقررات چه به‌صورت مستقیم و چه با تدارک سازوکارهای خودتنظیمی.

• خزانه (Treasure)

استفاده از خزانه و منابع مالی در اختیار دولت گروه سوم از ابزارهای خط‌مشی به شمار می‌رود. در این گروه دولت‌ها با مداخله در منابع یا مصارف خزانه و سیاست‌های پولی و مالی، نقش حکمرانی خود را ایفا می‌کنند، بر این اساس یا با تأمین مالی، اعطای وام و تسهیلات به مصارف خزانه و یا از طریق مالیات و درآمدهای دولتی منابع خزانه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. گاهی اوقات دولت‌ها گروه‌های ذی‌نفعی را ایجاد و به تأمین مالی آن‌ها می‌پردازند.

• سازمان (Organization)

گروه چهارم بیشتر به مداخلات دولت در سطح سازمانی اشاره دارد و اگر ابعاد ساختاری و محتوایی یک سازمان را در نظر داشته باشیم می‌توانیم ادعا کنیم که این گروه از ابزارهای خط‌مشی به اصلاحات سازمانی بازمی‌گردد؛ مانند تنظیم مقررات برای سازمان‌ها و مؤسسات دولتی، به‌کارگیری و جلب مشارکت سازمان‌های بخش مردمی، خلق بازار جدید، اصلاحات ساختاری در دولت و … .

ان شاء الله در نوشتارهای بعدی به بررسی و گونه‌شناسی ابزارهای خط‌مشی در عرصه فضای مجازی و بر اساس مدل ناتو خواهیم پرداخت.

منابع:

Hood, Christopher C., and Helen Z. Margetts. The tools of government in the digital age. Palgrave Macmillan, 2007.

Hood, Christopher C. “Government as a Tool-Kit.” The Tools of Government. Macmillan Education UK, 1983. 115-131.