برگزاری نشست «قرارگاه تحول» با حضور دبیران فعلی و سابق شورای‌عالی فضای مجازی
نشست «قرارگاه تحول» روز شنبه 19 اسفندماه به همت هسته سپهرا مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در این دانشگاه برگزار شد. در این نشست که به مناسبت دوازدهمین سالگرد تأسیس شورای عالی فضای مجازی و با دغدغه جایگاه و مأموریت‌های این شورا در نظام حکمرانی فضای مجازی کشور برگزار گردید، دبیر فعلی شورا، جناب آقای دکتر سیدمحمدامین آقامیری و دبیران سابق شورا، جناب آقای دکتر سیدابوالحسن فیروزآبادی و جناب آقای مهندس انتظاری با رویکرد و نگاهی به آینده، لوازم و چالش‌های پیش روی شورا برای نقش آفرینی فعال آن در مواجهه با تحولات فضای مجازی را مورد بحث و گفتگو قرار دادند.
شورای عالی بر مسند جامعه‌پردازی زیست مجازی
دکتر سیدمحمدامین آقامیری دبیر شورای عالی و رئیس مرکزملی فضای مجازی در این نشست گفت: برای درک جایگاه و تعریف صحیح از شورای عالی فضای مجازی، باید در مرحله نخست نسبت به مفهوم فضای مجازی به فهم مشترکی در کشور رسید. به اعتقاد من فضای مجازی، محل زندگی مردم و جامعه‌ای جدید برای زیست اجتماعی است. وی با تبیین اولویت‌های شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی افزود: مسئله اصلی صرفاً تبیین و تعیین الزامات و چارچوب‌های سیاست‌گذاری برای نظام‌مند کردن این فضا نیست؛ بلکه مهم‌تر از آن جامعه‌پردازی و تدارک دیدن بستر زندگی افراد در این جامعه مبتنی بر ارزش‌ها و اصول ایرانی و اسلامی است.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی، با اشاره به تجربه برخی کشورهای دیگر که بعضاً ساختاری مشابه شورای عالی فضای مجازی دارند و علی‌رغم تشکیل دیرتر آن‌ها نسبت به کشور ما توانسته‌اند موفقیت‌های بیشتری کسب کنند، بیان داشت: وظیفه شورای عالی فضای مجازی آن است که بتواند صحنه‌ی آینده را تصویر کند، مقدمات و الزامات آن صحنه را متناسب با ویژگی‌هایش فراهم کند و چارچوب‌های لازم برای زندگی در آن فضا را نیز مهیا نماید.
ضرورت هماهنگی دستگاه‌های اجرایی با شورای عالی فضای مجازی
دکترآقامیری با تأکید بر این که تحقق این مهم نیاز به همراهی تمامی دستگاه‌های اجرایی در کشور دارد، بیان داشت: اگر از این منظر به فضای مجازی نگاه کنیم، تعارضی میان شورا و دستگاه‌های اجرایی وجود ندارد؛ چراکه شورا در مسند جامعه‌پردازی و دستگاه‌های اجرایی در جایگاه پیاده‌سازی هستند و میان این دو، تعارضی نیست. ظرفیت دستگاه‌های اجرایی باید در راستای سیاست‌ها و مصوبات شورای عالی قرار گیرد و مقدمات و الزامات پیاده‌سازی آن را فراهم نمایند.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی ضمن بیان ضرورت هماهنگی و همکاری سایر دستگاه‌ها با سیاست‌های شورای عالی فضای مجازی، مانع پیش‌روی این مسیر را چنین تصویر نمود: آنچه بعضاً چالش ایجاد می‌کند عدم تطبیق مجری با سیاست‌های اتخاذ شده و جمع‌بندی شده است که به‌تبع مانعی برای عملکرد مطلوب توسط شورای عالی به‌حساب می‌آید.
«اراده جمعی» و «فهم تحول» لازمه‌ی قرارگاه تحول
دکتر سیدابوالحسن فیروزآبادی ضمن اشاره به این نکته که در عصر فعلی بسیاری از امور به صورت جهانی اتفاق می‌افتد و اساساً خارج از قدرت ما است و همچنین پذیرش این مسئله که فهم ملی ما برای شناخت تحولات مقداری با تأخیر از تحول و یا حداکثر در حین وقوع تحول شکل گرفته است، شرط لازم برای مواجهه به‌هنگام در حکمرانی فضای مجازی و شکل‌گیری «قرارگاه تحول» را اراده جمعی در کشور همراه با فهم پیش‌دستانه و به‌هنگام تحول عنوان کرد و گفت: تا زمانی که اراده جمعی در دستگاه‌های مختلف و سه قوه ایجاد نشود شورای عالی فضای مجازی به تنهایی نمی‌تواند موفق باشد.
دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی اشاره کرد: البته شورای عالی فضای مجازی در برخی حوزه‌ها همچون شبکه ملی اطلاعات و نظام هویت معتبر توانسته است در هنگام وقوع تحول، آن را بشناسد و با طراحی سیاست در آن مسائل، جایگاهی پیشتاز در میان کشورهای درحال توسعه یا حتی توسعه یافته کسب کند. در مثالی دیگر، فیروزآبادی طراحی سیاست‌های مقابله با اخبارجعلی را از جمله موارد پیش‌روی ما نسبت به نهادهای بین‌المللی و IGF عنوان کرد.
سکوت شورا در عرصه‌هایی همچون اقتصاد، روابط بین‌الملل و فناوری باید شکسته شود
دکتر سید ابوالحسن فیروزآبادی در بخشی از صحبت‌های خود، با تبیین برخی تحولات در حوزه فضای مجازی، ادامه فعالیت شورای عالی فضای مجازی را نیازمند بازنگری و بازطراحی در این شورا دانست و خاطر نشان کرد: در سالیان گذشته، بافت اعضا و مأموریت شورا بیشتر در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی تعریف شده بود و در حوزه‌های اقتصادی، روابط بین‌الملل و فناوری بیشتر سکوت شده است؛ بنابراین اگر بخواهیم تدبیر فراگیری در فضای مجازی داشته باشیم، تقویت نگاه‌های اقتصادی و توجه به عرصه روابط بین‌الملل در بافت اعضای شورا و تصمیم‌گیری‌ها از جمله بازنگری‌هایی است که لازم است در دور جدید شورا مدنظر قرار گیرد.
همچنین دکتر آقامیری با اشاره به نگاه جامع به ابعاد مختلف فضای مجازی و جایگاه شورای عالی فضای مجازی در جامعه‌پردازی، در خصوص ترکیب اعضای شورای عالی فضای مجازی بیان داشت: اگر فرض کنیم دستگاه‌های حقوقی نقش پیاده‌سازی چارچوب‌ها و مصوبات را داشته و اشخاص حقیقی نقش هسته‌ی سخت در طراحی، توسعه و پرورش مفاهیمْ مسئولیت کلیدی دارند، باید در اعضا توازنی ایجاد کرد که شاهد تنوع موضوعات و پوشش ابعاد مختلف فضای مجازی باشد. مثلاً حوزه‌هایی مانند فرهنگی-اجتماعی، محتوایی، اقتصادی، روابط بین‌الملل، حقوق، امنیت و فناوری از جمله مواردی هستند که می‌تواند در هسته سخت شورا که وظیفه کلیدی توسعه سیاست‌ها را بر عهده دارد، در نظر گرفته شود. از طرف دیگر حضور دستگاه‌های فرابخشی همچون معاونت علمی، وزارت امور خارجه، وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه و… که می‌توانند در هماهنگی سایر دستگاه‌ها نقش ویژه‌ای ایفا کنند، در انجام وظایف شورا مفید فایده خواهد بود.
در این خصوص همچنین جناب آقای مهندس انتظاری، دبیر اسبق و عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی نیز ضمن برشمردن ویژگی‌هایی برای اعضای شورای عالی فضای مجازی همچون تفاهم بر چیستی فضای مجازی و اصلی دانستن این مسئله، لزوم حضور دستگاه‌هایی همچون دستگاه مسئول در حوزه دیپلماسی در ترکیب اعضای شورای عالی فضای مجازی را لازم دانستند و البته بر نیاز کشور به تربیت افراد متخصص در عرصه‌های مختلف حکمرانی فضای مجازی تأکید کرده و فقدان نیروی متخصص در چنین عرصه‌هایی را گوشزد نمودند.
فقدان ابزارهای لازم شورای عالی برای پیاده‌سازی مصوبات
دکتر فیروزآبادی در خصوص اجرایی‌سازی سیاست‌های شورا، با اشاره به اینکه به‌صورت کلی حتی در نهادی همچون مجمع تشخیص مصلحت نظام که توجه ویژه‌ای به آن وجود دارد و جایگاه مشخصی در قانون اساسی هم دارد مشکل اجرایی‌سازی سیاست‌های کلی وجود دارد بیان کرد: شورای عالی فضای مجازی که نه در قانون اساسی و نه در فرآیندهای قانونی کشور جایی نافذ نشده است، به مراتب مشکل جدی‌تری در پیاده‌سازی مصوبات خود دارد. دبیر سابق شورای عالی، همچنین تأمین بودجه برای پیاده‌سازی مصوبات شورا را نیز مسئله‌ای جدی عنوان کرد که حاکمیت بایستی برای آن هزینه نماید و در این حوزه سرمایه‌گذاری کند. همچنین شورای عالی نه ابزارهای لازم برای اجرایی نمودن سیاست‌ها را دارد، نه در فرآیندهای حقوقی و قانونی جایگاه تعریف شده‌ای دارد و نه از لحاظ بودجه و منابع مالی می‌تواند پیاده‌سازی مصوبات را پیگیری نماید.
به گفته‌ی فیروزآبادی، مخاطب عمده مصوبات شورای عالی فضای مجازی دولت است؛ لذا اگر اراده اجرایی‌سازی مصوبات در دولت شکل بگیرد و تمهیداتی همچون منوط کردن فرآیند بودجه به تطبیق با مصوبات و سیاست‌ها تدارک دیده شود، می‌توان امید به اجرایی شدن سیاست‌ها را افزایش داد.
انحلال نهادهای موازی شورای عالی فضای مجازی
مهندس انتظاری در ادامه این نشست افزود: احکام مقام معظم رهبری بسیار روشن است و باید این مطالبه ایجاد شود که چرا هنوز دستگاه‌ها و شوراهای دیگر موازی با شورای عالی فضای مجازی فعالیت می‌کنند. برای انسجام در نظام تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری، لازم است تا چالش موازی کاری در راهبری این فضا برطرف شود.
دکتر فیروزآبادی نیز در تأیید این دیدگاه اذعان داشت که راهبری مسائلی همچون هوش مصنوعی مسائلی است که در امتداد فضای مجازی بوده و بایستی شورای عالی فضای مجازی خودش را مسئول این کار بداند و اگر مرکزی نیز تشکیل می‌شود، آن مرکز در چارچوب مصوبات این شورا حرکت نماید.
در انتهای نشست مهمانان به سؤالات کتبی و شفاهی کارشناسان و دانشجویان حاضر در جلسه در خصوص مأموریت‌ها و عملکرد شورای عالی فضای مجازی پاسخ دادند.
در حاشیه این نشست آثار و دستاوردهای هسته سپهرا در قالب نمایشگاهی در معرض دید شرکت کنندگان محترم در این نشست قرار گرفت. در این نمایشگاه، مجموعه گزارش‌های تحلیلی و سیاستی، کتاب‌های تألیفی و ترجمه و دیگر آثار این هسته در دسترس عموم علاقه‌مندان و پژوهشگران قرار گرفت و گفتگوهایی پیرامون آن‌ها انجام شد.
همچنین در پایان مراسم، لوحِ « عهدنامه‌ی قرارگاه تحول» به امضای سه مهمان اصلی جلسه و دیگر حضار مزین شد. این عهدنامه تجدید عهد و پیمانی میان کارشناسان و مسئولانی است که در راه قوی‌تر شدن ایران اسلامی گام نهاده‌اند و فضای مجازی را یکی از ارکان این قدرت و اقتدار می‌دانند. در بخشی از متن این لوح چنین آمده است: «برای طی این طریق، شورای عالی فضای مجازی را «قرارگاه تحول» دانسته و برای «تحول قرارگاه» و ارتقای ظرفیت نظام حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران از هیچ تلاشی فروگذاری نخواهیم کرد».
