نوآوری قلب تپنده پلتفرم و گمشده رونق تولید در دوران جدید!
نوآوری قلب تپنده پلتفرم و گمشده رونق تولید در دوران جدید!
در دوران فضای مجازی یا عصر پستمدرن به واسطه گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICTs) ابعاد مختلف جامعه شامل بعدسیاسی، بعداقتصادی، بعد فرهنگی – اجتماعی و …(PESTEL) همگی متحول شده اند؛ اقتصاد بهعنوان مهمترین بعد از نگاه سرمایهداران و مکاتب مادی نیز از این قضیه مستثنا نیست. آنانی که رفاه و توسعه اقتصادی غایت و منظورشان بود و سود مادی را در مفاهیمی همچون منفعت و توسعهیافتگی تسری داده بودند و شاخص آن میدانستند، اقتصاد را زیربنا و مهمترین بُعد اجتماع بهحساب آورده و از طرق مختلف به دنبال کسب منافع مادی و سلطه اقتصادی برجهان بودند. اگرچه بعداً نگاههای پیشرفتهتر با عینکهای دیگری همچون فرهنگ نیز به جامعه نگریست و ابعاد اجتماعی، سیاسی، حقوقی و… را به بعد اقتصادی افزود، اما با تمام این اوصاف، حتی در نگاه اسلامی، هنوز اقتصاد –البته با ملاحظات و چارچوبهایی- یکی از مهمترین پایههای اقتدار جامعه بهحساب میآید که دولتها باید به آن توجه داشته و در جهت رشد آن بکوشند.
بنابراین تغییر و تحول در عنصری همچون اقتصاد برای دولتها مهم تلقی شده و توجه خطمشی گذاران را به خود جلب مینماید. بهعلاوه، با توجه به شرایط اقتصادی کنونی که به رونق تولید بهعنوان یکی از سیاستهای کلان اقتصادی توجه ویژهای شده و بهعنوان نام سال نیز انتخاب شده است، آشنایی با ویژگیهای اقتصاد در عصر فضای مجازی و جایگاه تولید در آن، از الزاماتی است که باید به آن پرداخته شود و تحولاتش دیده شود، تا بتوان متناسب با شرایط جدید طراحی صحیحی برای اقتصاد داشت.
از مهمترین تحولاتی که فضای مجازی در دوران پستمدرن در اقتصاد و قواعد حاکم بر آن ایجاد نموده، تغییر در عناصر تولید و افزودن شاخصه نوآوری به آن است. اگر در دوران مدرن عوامل تولید شامل مواد اولیه، نیروی کار، سرمایه، تکنولوژی و مدیریت میشد، امروزه عامل خاقیت و نوآوری در کنار دیگر عوامل بهعنوان ارزشمندترین و گرانترین عامل شناخته شده و از اهمیت دوچندانی برخوردار است. نوآوری چالش بزرگ اقتصاد مدرن، یعنی اشباع بازار را از بین برده و علاوه بر گسترش بازارها، بازارهای جدیدی را نیز شکل داده است. در جهان مجازی، پلتفرمها هستند که فرصت نوآوری و خلاقیت را نهتنها به تولیدکنندگان بزرگ، بلکه به خیل عظیمی از توسعهدهندگان میدهند و گشایشی در اقتصاد و بازار ایجاد میکنند. حرکت به سمت پلتفرمی شدن و روی برگرداندن از تولیدات انبوه نیز حاکی از اهمیت و ارزش این عنصر گرانمایه است؛ چراکه حیات پلتفرمها وابسته به نوآوریها و خلاقیتهایی است که در آن بستر اتفاق میافتد. حرکت شرکتهای بزرگ جهان به سمت حکمرانی پلتفرمی و قدرت و حاکمیت پلتفرمها در دنیا نشانهای است که بر اهمیت قلب تپنده پلتفرم، یعنی نوآوری.
علاوه بر اینترنت و فضای مجازی حال، در فناوریهای پیش رو و جدیدتر مانند اینترنت اشیاء نیز عنصر نوآوری میدانداری میکند؛ بهگونهای که کشورهای بسیاری ازجمله اروپا ساختار خطمشیها و استراتژیهای مواجهه با این فناوری را ساختاری نوآورانه و بستری برای نوآوری تنظیم کردهاند.
بهعنوانمثال، اروپا ضمن فعالیتهای مختلف خود درزمینه اینترنت اشیاء همیشه سعی کرده است که برای نوآوری ارزش ویژهای قائل شود و ترتیباتی بچیند که مولد نوآوری و خلاقیت باشد. آنها در سال ۲۰۱۵ با تأسیس انجمنی برای نوآوری در اینترنت اشیاء (AioTI)[1] زمینه را برای گفتوگوی ذینفعان در بازار اینترنت اشیاء فراهم نمودند و با تشویق و حمایت از نوآوری در کسبوکار صنایع IoT و تبدیل ایدهها به مدلهای کسبوکار به دنبال ایجاد اکوسیستمی پویا برای فناوری اینترنت اشیاء در اروپا بودند. این نهاد بر اساس کارهای بخش تحقیقاتی اینترنت اشیاء اروپا (IERC) شکل گرفت که در هفتمین چارچوب برنامه اتحادیه اروپا برای تحقیق و توسعه فنی (FP7) تدارک دیدهشده و تأمین مالی شده بود. در این برنامه اروپا از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳، حدود ۱۴۵ میلیون دلار به پروژه مربوط به اینترنت اشیاء اختصاص داده بوده که در برنامه تحقیقاتی بعدی -از سال ۲۰۱۴ تا افق ۲۰۲۰ – این رقم به ۸۸ میلیارد دلار هم افزایش مییابد.
اروپا در سال ۲۰۱۶ نیز با ارائه ایدهای برای طراحی پلتفرمی باز و ساده که زمینه نوآوری را فراهم آورد، پروژه IoT-EPI[2] را کلید زد که فناوری پلتفرم نوآورانه را توسعه و اعتبار بخشید و با ایجاد پذیرش نسبت به این فناوری، اکوسیستمی فعال و پر جنبوجوش را شکل داد. درواقع اروپا نوآوری را زمین و پایهای دانسته که ساختمان اکوسیستم اینترنت اشیاء را بر آن بنا میکند و بدین ترتیب اکوسیستم نوآوری خلق مینماید.
این توجه به اینترنت اشیاء و نوآورانه بودن بستر آن در سندهای نوآوری اروپایی مانند سند مربوط به نوآوری و تحقیق در افق ۲۰۲۷ نیز ذیل عناوین اینترنت آینده، محاسبات پیشرفته و بیگ دیتا، دیجیتال و صنعت و بخش فضایی موردتوجه قرارگرفته است. زنجیرهوار بودن نظام نوآوری، افقهای ترسیمی برای تحقیقات، اقتصاد دیجیتال و سندهای اختصاصی مربوط به اینترنت اشیاء در اروپا نشان از هماهنگی و انسجام در خطمشیهای این کشور دارد که موجب تسهیل موفقیت در رسیدن به اهداف آنها خواهد شد.
بنابراین با توجه به اهمیت عامل نوآوری و رفتن بازار به سمت خدمات و کالاهای نوآورانه و به عبارتی پلتفرمی شدن بازار، تمام منافع و فرصتهای اقتصادی اینترنت اشیاء برای ما نیز وابسته و گرهخورده به این عامل مهم است. ایجاد سازوکارها بهگونهای که زمینه را برای نوآوری و خلاقیت در اینترنت اشیاء و ارائه خدمات مرتبط با آن فراهم آورد، کلید موفقیت در رونق و بهرهبرداری اقتصادی از اینترنت اشیاء است که بدون آن، این فناوری مانند جسمی بدون روح کمکم فرسوده شده و از بین خواهد رفت! همچنین دیدن اینترنت اشیاء بهعنوان بستری برای نوآوری در آینده، سیاستهای کلان فناوری و نوآوری کشور را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد که با در نظر گرفتن تمهیدات لازم و انسجام خطمشی میتوان از این فرصت برای توسعه نوآوری و بهتبع، رونق اقتصادی در کشور بهره کافی برد.
انتشار یادداشت در خبرگزاری مهر
[۱] Alliance for Internet Of Things Innovation
[۲] IoT-European Platforms Initiative