چاپ این صفحه
ده سال پیش را به یاد آورید! چه کسی گمان می‌کرد کاربرد یک فناوری، بتواند این‌چنین زندگی انسان در ساحت‌های مختلف را متحول کند؟ از ایجاد تردید در سطوح فلسفی که مبین تمایز انسان با هوش مصنوعی است تا تحول سبک زندگی بشر و ابزارهای مختلفی که با هوشمندی به‌صورت روزانه رفع نیاز انسان‌ها را تسهیل می‌کند و خطای انسانی در امور مختلف را کاهش می‌دهد، مانند اتومبیل‌های خودران و استفاده از هوش مصنوعی در جراحی و امور درمانی.
امروزه می‌توان این ادعا را داشت که طلایه‌دار فناوری‌های بر هم زننده[۱] در عصر حاضر و در آینده، هوش مصنوعی است.[۲] چراکه به نسبت سایر فنّاوری‌های برهم زننده، تحولات عمیق‌تر و گسترده‌تری در زندگی بشر خواهد داشت. این تحولات به‌قدری عمیق خواهد بود که احتمالاً نظام‌های اجتماعی مختلف را در سطح گستردهای متحول خواهد ساخت. به عنوان مثال نظام اقتصادی جوامع پس از توسعه هوش مصنوعی با پیش از آن قابل قیاس نخواهد بود. چراکه توزیع قدرت با ظهور فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی متفاوت خواهد شد و همین‌طور نظام حقوقی که در پی چهارچوب بندی تعاملات برای حفظ نظم عمومی، عدالت و صیانت از حقوق افراد است بایستی رویکرد متفاوتی را در پیش گیرد.
تاکنون فناوری‌های مختلفی مبتنی بر هوش مصنوعی عرضه‌شده است که هر یک در کاربردی تخصصی از هوش مصنوعی بهره گرفته است. مرکز تحقیقاتی Open AI در اواخر سال ۲۰۱۵ توسط ایلان ماسک تأسیس شد و از آن سال تا به امروز تحقیقات بسیاری برای توسعه هوش مصنوعی انجام داده است. ChatGPT[3] جدیدترین محصول این شرکت است که در تاریخ ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲ راه‌اندازی شده است. این ربات به‌تازگی فاز آزمایشی خود را آغاز کرده و در همین مدت کوتاه توجه‌ها را به خود جلب کرده است. نمونه اولیه ChatGPT، در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲ میلادی عرضه شد و در عرض ۵ روز، بیش از یک‌میلیون نفر از آن استفاده کردند. برای اینکه درک کنید جذب این تعداد کاربر چه پیشرفت فوق‌العاده‌ای است، باید بدانید شبکه محبوب نتفلیکس ۳ سال و نیم طول کشید تا این تعداد کاربر را جذب کند و فیس‌بوک نیز ۱۰ ماه زمان برد تا یک‌میلیون کاربر داشته باشد.[۴] ChatGPT در اولین ماه راه‌اندازی خود بیش از ۵۷ میلیون کاربر ماهانه داشت و در ژانویه ۲۰۲۳ از مرز ۱۰۰ میلیون کاربر عبور کرد.[۵]
ChatGPT یک ربات گفتگوی مبتنی بر هوش مصنوعی است که به پرس‌وجوهای متن باز یا دیالوگ‌محور، پاسخ می‌دهد. این چت بات از طریق یادگیری از بازخوردهای انسانی آموزش داده شده است و قابلیت این را دارد که زبان انسان را متوجه شود و متون نوشتاری بسیار دقیق، مشابه گفتگوهای انسانی را تولید کند. طبق گفته Open AI چت GPT این قابلیت را دارد تا توانایی خود را از طریق یادگیری عمیق افزایش دهد که این موضوع کاملاً به نحوه بازخورد انسان‌ها بستگی دارد.
کاربردهای مختلفی برای این چت بات بیان شده است ازجمله: موضوع مکالمه را تشخیص می‌دهد و ادامه آن را پیش‌بینی می‌کند؛ مسائل پیچیده ریاضی و فیزیک را حل می‌کند؛ مباحث فلسفی را توضیح می‌دهد؛ کلمات مهم هر مکالمه را تشخیص می‌دهد؛ شعر می‌سراید؛ مقاله می‌نویسید؛ معادلات ریاضی را حل می‌کند؛ متن ترجمه می‌کند؛ و حتی برنامه‌نویسی می‌کند! البته که مشخص است، قابلیت‌های این ربات هوش مصنوعی محدود به این مثال‌ها نیست.
برای اینکه بتوانید ماهیت ChatGPT را درک کنید، خوب است با مفهوم دیگری به اسم LLM آشنا شوید. LLM مخفف Large Language Model است و نوعی از Machine Learning به‌حساب می‌آید. مهم‌ترین خصوصیت LLM ها این است که می‌توانند کلمه بعدی در یک جمله را حدس بزنند! چیزی مثل قابلیت Autocomplete موبایل‌ها؛ با این تفاوت که منطقی پشت حدس زدن‌ها وجود دارد. به زبان ساده‌تر، LLM نوعی ابزار هوش مصنوعی است که می‌تواند بخواند، خلاصه کند، ترجمه کند و پردازش‌های مختلفی که انسان روی متن انجام می‌دهد را انجام دهد.[۶]
مدل‌های زبانی LLM، برای اینکه بتوانند وظیفه خود را انجام دهند، باید در معرض حجم زیادی از داده قرار بگیرند و اصطلاحاً به آن‌ها تمرین داده شوند. برای توسعه ChatGPT، این هوش مصنوعی با ۳۰۰ میلیارد کلمه و ۵۷۰ گیگابایت فایل متنی تمرین داده شده است. با این تمرینات فشرده، ChatGPT قادر است کلمه بعدی در یک جمله را حدس بزند![۷]
ChatGPT با کمک سیستم یادگیری تقویتی از بازخورد انسانی (RLHF)، از بازخوردها استفاده می‌کند و دائماً عملکردش را بهبود می‌بخشد. «یادگیری تقویتی» (RL)[8] گونه‌ای از روش‌های یادگیری ماشین است که یک «عامل» (agent) را قادر به یادگیری در محیطی تعاملی با استفاده از آزمون‌وخطاها و استفاده از بازخوردهای اعمال و تجربیات خود می‌سازد.
یکی از نکاتی که در خصوص ویژگی‌های هوش مصنوعی ChatGPT باید بدانید، این است که این هوش مصنوعی، یکی از اولین مدل‌های مشهور هوش مصنوعی عمومی[۹] است. به‌طورکلی تفاوتی که میان انواع هوش مصنوعی اختصاصی[۱۰] و عمومی وجود دارد این است که هوش مصنوعی اختصاصی تنها قادر است یک وظیفه خاص را انجام دهد، مثل ترجمه بین زبان‌ها، یا راهبری اتومبیل و … اما هوش مصنوعی عمومی دارای قدرت‌های شناختی مشابه با ذهن انسان است و می‌تواند وظایف مختلفی انجام دهد. شاید این ادعا که ChatGPT یک نمونه کامل از هوش مصنوعی عمومی است، فعلاً ادعایی گزاف باشد، اما به نظر می‌رسد با روند رشد فناوری به‌زودی شاهد هوش مصنوعی عمومی و حتی هوش مصنوعی فوق‌العاده[۱۱] خواهیم بود. هوش مصنوعی فوق‌العاده سطحی از هوش سیستم‌ها است که در آن ماشین‌ها می‌توانند از هوش انسان پیشی بگیرند و هر کاری را بهتر از انسان با خواص شناختی انجام دهند. این مدل هوش مصنوعی آینده هوش مصنوعی عمومی است.[۱۲]
البته فعلاً محدودیت‌هایی برای ChatGPT وجود دارد ازجمله اینکه این فناوری حافظه محدودی دارد و نمی‌تواند متن بیش از ۳۰۰۰ کلمه را تحلیل کند.[۱۳] اطلاعاتی که بر اساس آن آموزش دیده است، متونی است که تا سال ۲۰۲۱ تولید شده است، بنابراین این چت بات به‌روز نیست و در خصوص وقایع اخیر اطلاعاتی در اختیار ندارد و ممکن است در پاسخ‌ها دچار خطا شود. همچنین از ارجاعات و ذکر منابع نکاتی که بیان می‌کند، محروم است و این نکته اطمینان پاسخ‌هایی را که ارائه می‌کند، کاهش می‌دهد.[۱۴]
در خصوص آسیب‌های این فناوری نیز می‌توان پژوهش‌های مختلفی طراحی کرد اما اجمالاً می‌توان پیش‌بینی کرد که این فناوری عملاً تفکر و یادگیری را از انسان سلب می‌کند و منجر به تضعیف اراده انسان می‌شود، می‌تواند زمینه سوءاستفاده بیشتر را برای جریان‌های قدرت و ثروت فراهم کند و به بی‌عدالتی دامن بزند و منافع اقتصادی برخی جریان‌ها را در اولویت قرار دهد، می‌تواند جایگزین بسیاری از مشاغل کنونی باشد و عملاً منجر به بیکاری گسترده شود.
درنتیجه به‌طورکلی به نظر می‌رسد فناوری ChatGPT می‌تواند تحولات مثبت و منفی مهمی در سبک زندگی بشر ایجاد کند که با منطق «علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد!» می‌بایست با دوراندیشی کافی برای آن سناریو پردازی کرد.
در یادداشت‌های بعدی در خصوص تحولاتی که این فناوری می‌تواند در نظام حقوقی ایجاد کند، بحث می‌کنیم.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] disruptive technology
[۲] https://www.analyticsinsight.net/artificial-intelligence-is-the-most-disruptive-technology-of-the-century/
[۳] Generative Pre-Trained Transformer
[۴] https://www.qotbnama.com/management-development/digital-transformation/chatgpt
[۵] https://www.demandsage.com/chatgpt-statistics/#:~:text=Active%20users%20of%20ChatGPT.,a%20short%20period%20of%20time.
[۶] https://docs.cohere.ai/docs/introduction-to-large-language-models
[۷] https://analyticsindiamag.com/behind-chatgpts-wisdom-300-bn-words-570-gb-data/
[۸] Reinforcement Learning
[۹] General AI
[۱۰] Narrow AI
[۱۱] Super AI
[۱۲] غلامرضا پور، محمد جواد و همکاران (۱۴۰۱). مروری بر مفهوم، پیشینه و جایگاه هوش مصنوعی در نظام حکمرانی فضای مجازی، تهران: مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام.
[۱۳] https://help.openai.com/en/articles/6787051-does-chatgpt-remember-what-happened-earlier-in-the-conversation#:~:text=The%20model%20is%20able%20to,conversations%20to%20inform%20its%20responses.
[۱۴] https://incora.software/insights/chatgpt-limitations
