مقدمه
از زمان‌های قدیم رقابتی بین میزان پهنای باند موجود و نیاز کاربران وجود داشته است. به‌منظور حل این چالش و تأمین کیفیت خدمات، ارائه‌دهندگان اینترنت از فن‌های مدیریت شبکه برای ترجیح برخی ترافیک‌ها و تأمین کیفیت استفاده کردند.
تمایز قائل شدن ISPها بین خدمات مختلف، اولویت‌دهی یا ممنوعیت برخی محتواها و مواجهه نابرابر آن‌ها با افراد و شرکت‌های مختلف موجب شکل‌گیری مفهومی به نام بی‌طرفی شبکه‌ای (Network neutrality) گردید.
مفهوم بی‌طرفی شبکه‌ای
بی‌طرفی شبکه‌ای به نوع خاصی از مدیریت شبکه اشاره می‌کند و با بیان اینکه مواجهه با بیت‌ها و ترافیک اینترنتی باید به‌صورت کاملاً برابر و یکسان باشد، اختلاف‌نظری بنیادین را با نظریات قبلی مطرح کرد.
بر این اساس، ارائه‌دهندگان سرویس اینترنت اجازه نخواهند داشت دسترسی به یک وب‌سایت یا خدمت خاصی را محدود و یا خطوط سریع‌تری را به برخی محتواها اختصاص دهند.
ادله مدافعان بی‌طرفی شبکه‌ای
طرفداران بی‌طرفی شبکه‌ای استدلال می‌کردند که این موضوع باعث کاهش موانع ورود به اینترنت شده و با بخشیدن قدرت رقابت به کارآفرینان، آن‌ها را قادر می‌سازد تا سایت‌های جدیدی مانند Facebook و Dropbox ایجاد نمایند.
نگرانی جدی‌تر مدافعان، ممانعت عمدی ISPها با سرویس‌هایی که خطر رقابتی برای سرویس‌های فعلی خود آن‌ها ایجاد می‌کند (علاوه بر ارائه اینترنت سرویس‌های دیگری نیز به کاربران ارائه می‌دهند) و همچنین درخواست هزینه‌های گزاف بابت ارائه پهنای باند بود.
قانون گذاری بی‌طرفی شبکه‌ای
اختصاص پهنای باند بسیار به برخی از شرکت‌ها مانند Netflix و YouTube (حدود نیمی از پهنای باند آمریکا در سال ۲۰۱۳) موجب ایجاد اختلال در سرعت دیگر خدمات و نارضایتی کاربران گردید. مجموعه اعتراضات مردمی نسبت به تبعیض قائل شدن اپراتورها باعث شد تا در سال ۲۰۱۵ دولت اوباما قانون بی‌طرفی شبکه‌ای را تصویب نماید. اما سرانجام کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا در دسامبر سال ۲۰۱۷ کاری را که پیش‌ازاین بسیاری از آن نگران بودند انجام داد و قانونی بی‌طرفی شبکه‌ای را لغو کرد.
مسائل و چالش‌ها
ماهیتی
عدالت در نظر گرفته‌شده در بی‌طرفی شبکه‌ای را می‌توان عدالت رویه‌ای ناقص نام نهاد. چراکه این قوانین زمانی وضع‌شده‌اند که شرکت‌هایی مانند Netflix و YouTube بیش از نیمی از پهنای باند موجود را برای ارائه سرویس‌های شبانه‌روزی در اختیار گرفته بودند. ناقص بودن این رویه مربوط به محدودیت زیرساخت و پهنای باند برای بازیگران تازه‌وارد است چراکه مقدار زیادی از پهنای باند تا قبل از تصویب این قانون توسط شرکت‌های بزرگ اشغال‌شده بود.
فنی
پهنای باند موردنیاز برای ارائه خدمات چندرسانه‌ای با خدمات مبتنی بر متن بسیار متفاوت بوده و رفتار یکسان با هردو موجب نارضایتی کاربران و سرعت‌پایین در استفاده خواهد شد.
اقتصادی
علی‌رغم ادعای حامیان بی‌طرفی شبکه‌ای در دفاع از شرکت‌های نوپا، عملاً تازه‌واردان قدرت رقابت با رقبایی که از پیش پهنای باند رزرو شده‌ای مخصوص به خوددارند را نداشته و شکست می‌خورند. بی‌طرفی شبکه‌ای خط‌مشی شرکت‌های بزرگ اینترنتی برای جلوگیری از ورود رقبای جدید و تأمین منافع اقتصادی خود است.
حقوقی
ازلحاظ حقوقی مسائلی مانند حفاظت از حقوق کپی‌رایت، مالکیت معنوی یا انتشار محتواهای مجرمانه گریبان گیر بی‌طرفی شبکه‌ای می‌شود چراکه سرویس‌دهنده‌ها را موظف به ارائه سرویس یکسان به‌تمامی محتواها می‌کند.
سیاسی – فرهنگی
بر این اساس دولت‌ها نمی‌توانند در حوزه حکمرانی خود محدودیتی برای محتواهایی که ازلحاظ سیاسی، فرهنگی و اجتماعی برخلاف ارزش‌های آن جامعه است قائل شوند و با غلبه محتواهای غربی، کشورها به سمت جهانی‌شدن(آمریکایی شدن) سوق داده‌شده و به‌تدریج فرهنگ بومی را به فراموشی می‌سپارند.
جمهوری اسلامی ایران با ایجاد زمینه‌های فنی مسیریابی درونی، مانع خروج ارز از کشور شده و با کاهش واقعی هزینه‌ها و اتخاذ سیاست تعرفه ترجیحی هزینه محتواهای داخلی را به نسبت محتواهای بین‌المللی کاهش داد. دشمنان با عنوان کردن موضوع بی‌طرفی شبکه‌ای، ایران را محکوم‌به نقض این قانون کرده و سیاست معقول جمهوری اسلامی برای حرکت در جهت ایجاد شبکه ملی اطلاعات را تخریب نمودند.
