نظام سازی فضای مجازی

«فضای مجازی نظام ساز است»

در نوشتار پیشین (پیچیدگی حکمرانی فضای مجازی)، از تنوع رویکردها و معانی مختلف ذهنی خط‌مشی‌گذران فضای مجازی گفته بودیم. این تفاوت معنا، تفاوت و تعارض منافع را به دنبال خواهد داشت و در نهایت منجر به ناکارآمدی حوزه‌های خط‌مشی فضای مجازی کشور می‌شود. در این نوشتار با ارائه معنا و ماهیت دقیق فضای مجازی، ویژگی نظام سازی فضای مجازی را بحث خواهیم نمود. امید که مسئولین محترم فضای مجازی کشور، حداقل در خصوص معنای فضای مجازی به وفاق برسند. شاید تاکنون در خصوص ویژگی های مختلف فضای مجازی نظیر فرازمانی و فرامکانی بودن آن، سرعت، گستره و … مطالب زیادی دیده باشیم اما در این نوشتار برای اولین بار ویژگی «نظام‌سازی فضای مجازی» بحث خواهد شد.

در نظر نگارنده فضای مجازی عبارت است از «مجموعه نظام‌های اجتماعی که از تعامل افراد انسانی بر بستر شبکه (اتصال فناوری اطلاعات توسط فناوری ارتباطات) شکل می‌گیرد. ازآنجایی‌که انسان‌ها این نحوه از تعامل را همچون تعامل از طرق دیگر ارتباطاتی، مؤثر می‌دانند، نظام‌های اجتماعی شکل‌گرفته در حُکم نظام‌های اجتماعی عالم واقع است. (فضای مجازی یعنی فضای حکماً واقعی)»

بسیاری به‌اشتباه فضای مجازی را با اینترنت یا دیگر شبکه‌های برآمده از فناوری اطلاعات و ارتباطات یکسان می‌گیرند (تصویرذیل)

اما بایستی توجه نمود که اولاً آنچه فضای مجازی را فضای مجازی می‌کند، اتصال فناوری‌های اطلاعات، توسط فناوری‌های ارتباطات نیست بلکه اعتباریات کاربران است که این نوع از اتصال را معتبر دانسته (مؤثر دانسته) و فضای مجازی را در حُکم عالم واقع مؤثر می‌سازد. (تصویر ذیل)

 

 

دوماً اینترنت یکی از شبکه‌های ممکن در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است که می‌تواند در کنار آن، شبکه‌های بسیار دیگری ایجاد شود.

برای فهم این موضوع، نرم‌افزارهای اجتماعی وطنی که با هدف رقابت با تلگرام ایجادشده‌اند، را در نظر بگیرید؛ در این نرم افزارها همه عوامل شبکه را داریم، حتی بسیاری از مردم نرم‌افزار را بر روی گوشی‌های همراه خود نصب کرده‌اند، اما آنچه نداریم، اعتبار وجوب مردم است تا این بستر اطلاعاتی و ارتباطی را مؤثر شمرده و اقدام به ارتباط و تعامل اجتماعی نمایند.

 

با این تبیین از فضای مجازی، به روشنی در می یابیم که فضای مجازی، فناوری اطلاعات و ارتباطات صرفاً نیست، بلکه بازتولید نظام های اجتماعی در بستر ارتباطاتی جدیدی است که به طور طبیعی دامنه وسیعی از تزاحمات و تعارضات را به دنبال دارد. از این رو، روز به روز شاهد بازتولید نظام های جدید اجتماعی در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات هستیم و این خود یعنی نظام سازی. شاید الآن مفهوم جمله آن بزرگوار را بهتر بفهمیم که فرمود «اهمیت فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی است».