تأکیدی بر اهمیت و پیچیدگی حکمرانی فضای مجازی با موردکاوی مسئله انتشار فلز روی (zinc) در هلند و با رویکرد «به پر قبای کسی بر نخورد»!

تأکیدی بر اهمیت و پیچیدگی حکمرانی فضای مجازی با موردکاوی مسئله انتشار فلز روی (zinc) در هلند و با رویکرد «به پر قبای کسی بر نخورد»!

مقدمه

ضرب‌المثل «به پر قبای کسی بر نخورد» در جایگاهی به کار می‌رود که شما می‌خواهید از حریمی عبور کنید و تلاش دارید تا کسی تصور نکند که شما به حریم او واردشده‌اید. طبیعی است که خطر به پر قبای کسی برخوردن در شرایطی که قبای فرد خیلی گسترده باشد، بیشتر و خطرناک‌تر خواهد بود! بنابراین نوشتارهای تحلیلی ما هم در شرایطی که تلاش داریم تا به پر قبای کسی بر نخورد و نیز با قبای پهناوری نظیر فضای مجازی طرف هستیم، کار دشواری است. بنابراین مورد کاوی مسئله انتشار روی در هلند را در پیش گرفتیم! البته پیش‌ازاین نیز ورودی به این موضوع داشته‌ایم (اینجا) اما با تبیین این مورد فهم عمیق‌تری به دست خواهد آمد ان شاء الله.

مورد کاوی مسئله انتشار روی (zinc) در هلند

بیان مسئله

چندی پیش دولت هلند با مسئله‌ای در حوزه سلامت و محیط‌زیست مواجه شد. این مسئله که ناشی از انتشار روی (zinc) در آب بود با بارش باران بر روی گارد ریل‌ها، مصالح ساختمانی و دیگر محصولاتی که حاوی روی (zinc) بودند آغاز می‌شد و با جریان یافتن آب باران در نهرها  و شبکه‌های فاضلاب منجر به رسوب روی (zinc) در کانال‌ها و مسیل‌ها می‌شد. انتشار بیش‌ازحد روی هم محیط‌زیست را تخریب می‌کرد و هم سلامت انسان‌ها را به خطر می‌انداخت.

ذی‌نفعان مسئله

دولت که در قبال محیط‌زیست و سلامت شهروندان مسئولیت دارد و به‌تبع آن بایستی پاسخگو باشد برای حل مسئله انتشار روی وارد عمل شد. ابتدا سازمان ملی سلامت عمومی و محیط‌زیست هلند (RIVM) که ذیل وزارت مسکن و محیط‌زیست (VROM) تعریف شده است پژوهشی را برای تعیین و اندازه‌گیری حد مجاز روی انجام داد.

در ادامه سازمان ملی مدیریت آب و فاضلاب (RIZA) که ذیل وزارت حمل‌ونقل، کار و مدیریت آب (V&W) تعریف‌شده است، پژوهش قبلی را تدقیق نمود و طی دستورالعملی حد مجاز اعلام‌شده را برای تصفیه آب‌های سطحی لازم‌الاجرا اعلام نمود. در پی این تصمیم هزینه تصفیه آب به‌شدت افزایش می‌یافت بنابراین مدیران شرکت‌های تصفیه آب به دنبال آن رفتند تا این هزینه را بر شهروندان بار نمایند. درواقع به دنبال راهکاری بودند تا به‌جای تصفیه روی در حد استاندارد جدید، از انتشار آن جلوگیری نمایند برای همین منظور، تلاش کردند تا استفاده از روی در مصالح  ساختمانی را کاهش دهند. ازآنجایی‌که مدیران شرکت‌های تصفیه آب ابزار رسمی یا قانونی برای اعمال این محدودیت نداشتند، وارد تعامل با شهرداری‌ها شدند تا شهرداری‌ها پیمانکاران و سازندگان را محدود نمایند. با این اقدام، تولیدکنندگان روی و صنایع مرتبط با آن، سهم بازار خود را در خطر دیدند و به مخالفت با شهرداری‌ها و محدودیت‌های آن پرداختند.

وقوع یک بازی راهبردی (Strategic Game) در مسئله انتشار روی

چنانچه در بخش قبلی روشن شد، بازیگران و ذی‌نفعان مسئله انتشار روی هر یک وارد بازی راهبردی شده‌اند و هر یک منفعت خود را دنبال می‌کنند. سازمان‌های دولتی مذکور، مؤسسات تحقیقاتی، بخش خصوصی، شهرداری‌ها، مدیران آب و فاضلاب و … بازیگران این بازی راهبردی هستند.

شرکت‌های خصوصی و تولیدکنندگان روی نگران سهم بازار خود هستند؛ مدیران آب و فاضلاب، نگران افزایش هزینه‌های تصفیه آب و دولت بایستی پاسخگوی سلامت عمومی و محیط‌زیست باشد.

ازاین‌رو در این بازی راهبردی هر یک منافع خویش را دنبال می‌کرد. تولیدکنندگان روی به دنبال طرح‌ها و گزارش‌های پژوهشی رفتند که با شاخص‌های اعلام شده از سوی (RIVM) مغایر باشد. پیمانکاران و صنایع ساختمانی به دنبال تهیه گزارش‌هایی رفتند که کیفیت و عمر مصالح ساختمانی را در گرو استفاده از روی توجیه می‌کرد و … .

این بازی هم ماهیت مسئله را تغییر داد، هم کیفیت روش‌های علمی را زیر سؤال برد، هم عملکرد بازیگران را تحت تأثیر قرارداد و هم موجب شد تا تصمیم گیری پیچیده و پیچیده‌تر شود آن‌هم در شرایطی که دیگر خیلی از بازیگران نمی‌خواستند بخش‌هایی از حقیقت را ببینند.

همچنین این بازی منجر به تعاملات فراوان در سطوح مختلف دولت، شهرداری‌ها، وزارتخانه‌ها و بخش خصوصی شد و ثمره این افزایش تعاملات، بی‌اعتمادی، تعارض و توقف اجرای خط‌مشی کنترل انتشار روی بود.

این مسئله ساده منجر به تعاریف مختلفی از مسئله، دانش‌های متعارض، پیچیدگی تصمیم‌گیری و به وجود آمدن نهادی پیچیده شد. این نحوه از تعامل هیچ‌وقت حل نخواهد شد، مسئله بدتر و بدتر خواهد شد، هیچ‌کدام از طرف‌ها حاضر به شنیدن صدای هم نخواهند شد، تحقیقات علمی سوگیرانه تفسیر خواهد شد، مؤسسات پژوهشی دولتی به مونوپولی پژوهشی متهم خواهند شد و دولت به تلاش غیرقانونی برای کاهش روی متهم خواهد شد.

نتیجه بازی راهبردی

• سازمان ملی سلامت عمومی و محیط‌زیست هلند (RIVM) به شاخص گذاری خود ادامه داد.
• شرکت‌های تصفیه آب با هزینه بالا آب را تصفیه کردند.
• انتشار روی ادامه پیدا کرد.
• برند تولیدکنندگان روی تخریب شد و سهام آن‌ها به‌شدت کاهش ارزش داشت.

حال خواننده محترم را دعوت می‌کنم تا مورد انتشار روی در هلند را نه در مورد فضای مجازی که  تعداد بسیار بسیار زیادی بازیگر و بیش از آن مسئله خط‌مشی‌ای دارد بلکه در همه حوزه‌های دیگر که موضوع خط‌مشی‌گذاری است دنبال و ردگیری نماید.