تذکری در تاریخچه پیدایش اینترنت: پروژه آرپانت ARPANet

 

در ابتدای این نوشتار به خودم و شما خواننده گرامی این تذکر را می‌دهم که مبادا دچار ساده‌انگاری شده و شکل‌گیری اینترنت را آن‌گونه که در یک جریان هماهنگ شده، یک رویداد فنی تبیین می‌کنند؛ قلمداد کنیم. تقریباً همه‌ی متون و منابعی که شکل‌گیری اینترنت را تبیین می‌کنند در یک اقدام هماهنگ و بدون هیچ نسبت روشنی آن را واکنش آمریکا به پرتاب ماهواره اسپوتنیک شوروی معرفی می‌کنند، این در حالی است که پنتاگون و آژانس امنیت ملی آمریکا از ابتدا به دنبال معماری ستاره‌گون این شبکه و هژمونی آمریکا بر این فناوری بوده است و سیاست‌گذاری آن نه یک اقدام واکنشی بلکه رویکردی فعالانه بوده است. حال‌آنکه هژمونی امروز آمریکا و یکه‌تازی آن در مدیریت اینترنت را جبر فناوری وانمود می‌کنند و یا تلاش دارند تا با تأکید بر نهادهای غیر دولتی، حکمرانی دموکراتیک اینترنت و فضای مجازی را تصویر نمایند.

ساختار فضای مجازی امروز نتیجه معماری گروهی از مهندسین رایانه به رهبری پروفسور لیکلیدر (JCR Licklider) است که در سال ۱۹۶۰ در دفتری به نام «تکنیک‌های پردازش اطلاعات» (IPTO) ذیل آژانس آرپا (ARPA) فعالیت می‌کردند. گروه پنج‌نفره‌ای که در IPTO فعالیت می‌کردند، به دنبال راه‌اندازی سیستم‌ها و پروتکل‌های مدیریت و توزیع اطلاعات بودند و این همان چیزی است که امروز حکم ستون فقرات فضای مجازی را دارد.

عموماً تاریخچه اینترنت با دو موضوع مطرح می شود، اول اینکه پنتاگون به دنبال شبکه‌ای ارتباطی بود که در برابر حملات اتمی مقاوم باشد. از سویی دیگر مسئله پرتاب ماهواره اسپوتنیک شوری را مطرح می‌کنند که موجب شوک و نگرانی جوامع علمی و سیاسی در آمریکا شد و واکنش آیزنهاور رئیس‌جمهور وقت آمریکا به این رخداد، دستور تأسیس آژانسی علمی و تحقیقاتی بود که ذیل وزارت دفاع آمریکا آغاز به کار کرد. این آژانس -که ابتدا آرپا و بعدها دارپا نامیده شد- وظیفه داشت تا در جهت امنیت ملی آمریکا، با پژوهش در حوزه‌های مختلف فناوری‌های استراتژیک خصوصاً در بخش نظامی از چنین غافلگیری‌هایی پیش‌گیری نماید.

اینطور وانمود می‌کنند که در این مقطع از جنگ سرد، ترس از حمله اتمی شوری که با استفاده از موشک‌های بالستیک و پرتاب ماهواره اسپوتنیک تشدید شده بود، آرپا را وادار به تعریف پروژه تأسیس شبکه‌ای ایمن از ارتباطات برای پنتاگون نمود. پروژه آرپانت (ARPANet) علاوه بر امنیت ارتباطات نظامی به دنبال شبکه ای ایمن بود که هزینه‌های کار با سیستم‌های رایانه‌ای آن زمان را کاهش دهد، میان مراکز دانشگاهی ارتباط ایجاد کند، و نهایتاً دسترسی دانشمندان از راه دور به رایانه‌هایشان را فراهم آورد.

آرپانت اولین شبکه رایانه‌ای بود که از نظر معماری امروزه آن را «شبکه بسته» می‌دانیم. بعدها شبکه آرپانت با پروژه‌های تکمیلی ازجمله پروتکل (TCP\IP) تبدیل به مهم‌ترین بستر فضای مجازی یعنی اینترنت شد.

بایستی توجه داشت چنانچه در یادداشت حکمرانی با ابزار ICP معرفی شد، معماری شبکه اینترنت، از ابتدا به‌گونه‌ای لایه‌ای و ستاره گون طراحی شده است که هرچقدر هم در ظاهر آمریکا حکمرانی اینترنت را به بخش خصوصی، مجامع عمومی و بین‌المللی واگذار کرده باشد و شعار دموکراسی در حکمرانی اینترنت را سر دهد اما زیرساخت آن را به‌گونه‌ای طراحی نموده است که در اختیار آژانس امنیت ملی خود (NSA) دارد.

علاقه‌مندان به تاریخچه تفصیلی اینترنت می‌توانند به کتاب «هافنر و لیون»  از اینجا و گزارش بسیار خوبی با نام «تاریخچه مختصر اینترنت» از اینجا رجوع نمایند. (البته با تذکر نکته ابتدایی)