«قرار هفتم» برگزار شد.

هفتمین دوره از رویداد دوسالانه مرکز رشد به پایان رسید. قرار هفتم با شعار «روایت فکرپروری تا فناوری» به همت مرکز رشد دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام} برگزار شد. در این رویداد، یاران مرکز رشد از تاریخ 22 مهر تا 5 آبان، در سالن شهید باغانی ^{رحمه الله} دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}، میزبان مهمانان گرامی بودند.

هسته سپهرا نیز در این فرصت میزبان شخصیت‌های سیاسی، چهره‌های علمی، اساتید دانشگاه و حوزه‌های علمیه، دانشجویان و طلاب و عموم علاقه‌مندان به حوزه حکمرانی فضای مجازی بود. مطابق با شعار قرار هفتم، سپهرا به روایت مراحل شکل‌گیری، رشد و بلوغ خود از زمان تأسیس یعنی سال 1396 تا به امروز پرداخت. این روایت، از مأموریت سپهرا، یعنی «ارتقاء ظرفیت حکمرانی دولت در عصر فضای مجازی» آغاز می‌شود. توسعه‌ی فناوری‌های فاوا در کنار دیگر جریان‌های غالب مثل جهانی شدن، توسعه بخش خصوصی و گسترش بخش مدنی، باعث شد دولت توان کمتری در اعمال اراده‌ی خود داشته باشد. این در حالی است که در نگاه مطلوب به دولت، توسعه دیگر بخش‌ها و گسترش فناوری‌ها، باید هم‌راستا با اهداف دولت بوده و اتفاقاً ظرفیت آن را افزایش دهد. این کاهش ظرفیت در عصر فضای مجازی، مسئله‌ی محوری و کمک به ارتقای ظرفیت دولت مجازی، به‌عنوان مأموریت سپهرا انتخاب شد.

سپهرا در قرار هفتم چگونه خود را معرفی کرد؟

سپهرا در طی این هفت سال، برای تحقق مأموریت خود، زیرساخت‌ها و مبانی مشخصی را به دست آورده است. پیش از هر چیز، ارائه یک تعریف جامع و مانع از فضای مجازی ضروری بود. در آن زمان، تصور عمومی از فضای مجازی، یک تصور صرفاً فنی بود که می‌توان با کنترل زیرساخت‌های فضای مجازی، رفتار مردم را کنترل کرد. این نگاه با واقعیت فضای مجازی فاصله داشت و ارائه‌ی یک تعریف فنی-اجتماعی ضرورت داشت. در نگاه سپهرا، فضای مجازی نظام‌های اجتماعی برآمده از تعامل کاربران بر بستر شبکه های اطلاعاتی و ارتباطی است. این نظام‌های اجتماعی فضای مجازی، فضای دومی در عرض فضای واقعی نیستند؛ بلکه امتداد نظام‌های اجتماعی سابق به حساب می‌آیند. از طرف دیگر، برای رسیدن به تجویز صحیح، نیاز به مبنای اسلامی درست بود. برای این‌کار، سپهرا هم‌زمان سه مسیر را دنبال کرد: یکی روش متفکر محوری بود که با محور قرار دادن بیانات مقام معظم رهبری ^{مدظله العالی} به‌عنوان ولی فقیه و متفکر زمانه‌شناس اسلامی، رویکرد کلی به حکمرانی فضای مجازی را به دست آورد. این رویکرد، بعداً تحت عنوان «چهارچوب حکمرانی فضای مجازی سپهرا» به‌عنوان مانیفست سپهرا مورد استفاده قرار گرفت و همواره در حال به‌روزرسانی و تکمیل است. روش دوم، رویکرد امتدادی با حوزه‌ی علمیه بود؛ بدین صورت که بخش موضوع‌شناسی توسط یاران سپهرا انجام گیرد و حکم‌شناسی در کمک با استاید حوزوی حاصل شود. در این روش نیز تجربه تعامل بیش از یک سال با اندیشکده فقهی مناط وجود دارد که یکی از دست آوردهای آن گزارش مسئولیت مدنی سکوهای دیجیتال از دیدگاه قواعد فقه است. راه سوم نیز، استفاده از قواعد فقه به عنوان میان‌بری برای رسیدن به احکام اسلامی بود که این روش نیز در گزارش مذکور مورد استفاده قرار گرفت.

این دست‌آوردها، از دل فعالیت‌های نظری، تحلیلی و عملیاتی مستمر و متوالی به دست آمدند. به‌عنوان مثال، در موضوعی مثل تعریف فضای مجازی، ابتدا ادبیات نظری موجود در داخل و خارج کشور بررسی شد. سپس، با شناخت بازیگران و مسائل واقعی فضای مجازی، تصویری واقعی‌تر از این پدیده به دست آمد. در نهایت برای نهایی و دقیق شدن مطلب، تعریف به دست آمده در مجامع مختلف، از جمله مرکز ملی فضای مجازی ارائه شد تا ذهنیت بازیگران مختلف، به سمت این تعریف گرایش پیدا کند.

دستاوردهای سپهرا در دو سال اخیر چه بودند؟

بخشی از معرفی سپهرا، به آشنایی با دستاوردهای آن تعلق داشت. در این راستا آثار علمی سپهرا که در طیفی از کارهای نظری تا عملیاتی می‌گنجند برای بازدیدکنندگان معرفی گردید. از تعریف فنی-اجتماعی فضای مجازی گرفته تا چارچوب حکمرانی فضای مجازی و گزارش‌های مختلف تحلیلی و سیاستی در موضوعات روز حکمرانی فضای مجازی کشور، از جمله این آثار علمی است؛ که درواقع بخشی از مسیر سپهرا برای تأمین مبانی و پایه‌های نظری و تحلیلی و همچنین طریقی برای اثرگذاری سیاستی این مجموعه بوده است.  برای آشنایی بیشتر با دستاوردهای مکتوب سپهرا در دو سال اخیر، به کاتالوگ «دستاوردهای مکتوب سپهرا»‌ مراجعه فرمایید.

نکته حائز اهیمت آن بود که مهمانان قرار مانند سال‌های گذشته از انواع مراکز علمی، اندیشکده ها و نهادهای سیاستی کشور بودند که از جهات مختلفی با حوزه فضای مجازی ارتباط داشتند. در نتیجه لازم بود برای هرکسی متناسب با دغدغه‌ و گرایش خود طرح بحث و ارائه‌ی دست‌آوردها صورت گیرد ول ضمن معرفی سپهرا،  نقطه‌ای از مسائل ایشان در عصر دیجیتال تبیین شود تا در تلاقی با افراد و حوزه‌های مختلف فرصتی برای بلوغ نظام‌های اجتماعی همگام با تحولات این عصر پدید آید.

فرصتی برای هم‌افق شدن؛ ارتباط با تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان

یاران سپهرا در گفت‌وگو با شخصیت‌های علمی و سیاسی، با ارائه دستاوردهای اخیر خود، مجموعه مسائلی که امروز جمهوری اسلامی در حوزه فضای مجازی با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند را مورد بحث و گفت‌وگو قرار دادند. علاوه بر صحبت پیرامون مسائل اساسی حکمرانی فضای مجازی کشور و مسیر تلاش‌های سپهرا برای مؤثر واقع شدن در پاسخ به این مسائل، مسائل روز همچون ادامه فیلترینگ یا بازگشایی پلتفرم‌های خارجی، مسئولیت پلتفرم‌های دیجیتال، تنوع کاربران ایرانی فضای مجازی و اثر سیاست‌ها بر انواع آنها، تسهیم درآمد ترافیک، فناوری‌های مالی و… از جمله موضوعاتی بودند که پیرامون آن ها گفت‌وگوهایی صورت گرفت.

در این بین، علاوه‌بر ارائه‌ی راهکارهای سپهرا برای مسائل و چالش‌های کشور در حوزه ارتقای ظرفیت حکمرانی، مهمانان گرامی نیز به ابراز نظرات کارشناسی خود پرداختند تا تبادل آراء صورت گیرد.

فرصتی برای جوانه زدن؛ ارتباط با دانشجویان

قرار فرصت مناسبی برای برقراری ارتباط با دانشجویان و پیوند زدن افراد جدیدتر با مسیر و افق سپهرا و مرکز رشد است. در قرار هفتم نیز میزبان دانشجویان دانشگاه‌های مختلف سراسر کشور بودیم. علاقه‌مندان، در نمایشگاه روایت‌محور قرار هفتم، این فرصت را یافتند تا با منطق رشد در مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و مسیر مأموریتی زیست در سپهرا آشنا شوند. از آنجا که مرکز رشد سعی کرده است در نسبت با بقیه نهادهای مشابه همچون مراکز رشد، اندیشکده‌ها، پژوهشکده‌ها و… دارای تمایزهای ویژه‌ای باشد، بازدیدکنندگان علاقه ویژه‌ای به شنیدن روایت شکل‌گیری و منطق مرکز رشد داشتند.

به‌طور خاص، مسائل روز و پروژه‌های فعال هسته سپهرا برای علاقه‌مندان به حکمرانی فضای مجازی ارائه شد تا در صورت تمایل، به همکاری با این مجموعه بپردازند.

برگزاری رویداد «مسئولیت پلتفرمی»

مسئولیت مدنی پلتفرم‌های دیجیتال، به‌عنوان یکی از موضوعات داغ حوزه‌ حکمرانی فضای مجازی، محور رویداد هسته سپهرا در قرار هفتم قرار گرفت. این رویداد شامل سه نشست بود:

• تبیین الگوهای مسئولیت پلتفرمی و چالش‌های نظام حقوقی ایران: در این نشست میزبان دکتر باقر انصاری، عضو محترم هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی ^{رحمه الله} بودیم. دکتر انصاری به ارائه‌ی مدل‌های مختلف مواجهه با پلتفرم‌های دیجیتال در جهان پرداخت. این نشست در روز سه‌شنبه مورخ 24 مهر ماه برگزار شد و به علاقه‌مندان این حوزه نشان داد که یکی از مهم‌ترین چالش امروزین مسئولیت پلتفرم‌ها، ابهام تکالیف قانونی و عدم شناخت صحیح حاکمیت از اقتضائات این بسترها است.

• تجربه‌کاوی کسب‌وکارهای پلتفرمی در مسئولیت مدنی: در این نشست که روز چهارشنبه مورخ 25 مهر برگزار شد، میزبان نمایندگان بخش خصوصی بودیم. مهندس شکوری مقدم، مدیرعامل آپارات و فیلیمو، دکتر نعناکار وکیل دادگستری و دکتر جلال، کارشناس اقتصاد دیجیتال به بیان تجربیات خود پرداختند. مشابه نشست قبلی، یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروزین مسئولیت پلتفرم‌ها، ابهام تکالیف قانونی و عدم شناخت صحیح حاکمیت از اقتضائات این بسترها عنوان شد.

• بررسی ابعاد سیاستی، فقهی و حقوقی مسئولیت پلتفرم‌های دیجیتال: نشست پایانی که در سالن رویدادهای قرار هفتم برگزار شد، در تلاش برای جمع کردن بین رویکردهای مختلف به موضوع مسئولیت پلتفرمی بود. در این نشست میزبان آقایان دکتر عطاردی به‌عنوان کارشناس حوزه‌ی فضای مجازی، دکتر حبیب‌اللهی به‌عنوان کارشناس حقوقی و حجت‌الاسلام و المسلمین توسلی به‌عنوان کارشناس فقهی بودیم. در این جلسه با بررسی چند جانبه‌ی حوزه‌ی مسئلویت پلتفرمی، بر ضرورت قانون‌گذاری در این حوزه و مشخص شدن دقیق تکالیف قانونی بخش‌های مختلف مرتبط با پلتفرم‌ها تأکید شد.

عهد با «حکمرانی قانونمند»

حکمرانی قانون‌مند یک رویکرد در حکمرانی فضای مجازی است که سپهرا در تحلیل‌ها و نظرات کارشناسی، خود را ملتزم به رعایت آن می‌داند و پیمان برای حرکت در این مسیر را شاخصی می‌داند برای. از این رو فرصت قرار هفتم بهانه‌ای شد تا این عهد و پیمان را با مهمانان و بازدیدکنندگان غرفه سپهرا به اشتراک گذاریم و با امضای تابلویی مزین به بیانات مقام معظم رهبری در این خصوص، میثاقمان را برای حرکت در این طریق تازه کنیم….