رویکرد دولت‌ها به حاکمیت سایبری؛ بلوک شرق
کشورهای مختلف دنیا، مطابق با فرهنگ، آرمان‌ها، باورها، ارزش‌ها، سیاست‌ها و جایگاه خود در نظام بین‌المللی در موضوع حاکمیت سایبری سیر تاریخی متفاوتی را طی کرده‌اند و تصمیمات و سیاست‌های مختلفی را مدنظر قرار داده‌اند. امروزه فضای سایبری یکی از مؤلفه‌های کلیدی سازنده‌ی قدرت ملی است. ضرورت حاکمیت دولت‌ها بر این مؤلفه کلیدی قدرت ملی در قلمرو مرزهای سایبری، امری است که توسط بیشتر کشورها پذیرفته شده است؛ درحالی‌که هریک از کشورها رویکردهای کلان متفاوتی نسبت به فضای مجازی دارند. اگر بخواهیم بدون درنظرگرفتن استثنائات یک طبقه‌بندی کلی از کشورها بر اساس رویکرد کلان سیاسی آن‌ها در قبال اینترنت و فضای مجازی ارائه دهیم، می‌توان کشورها را به دودسته تقسیم کرد، دسته اول شامل کشورهای بلوک شرق مثل چین، روسیه، کره جنوبی و شمالی، ایران و کشورهای پیشرفته آسیایی و دسته دوم شامل کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی خواهد بود. البته طبیعتاً کشورهایی که قدرت سیاسی یا نظام حقوقی ضعیف‌تر و غیرمتقنی دارند، مدنظر قرار نگرفته‌اند.
مسئله مهم برای کشورها و دولت‌های دسته اول حفظ حاکمیت و اقتدار دولت در فضای مجازی و استقلال از اعمال‌نفوذ سایر کشورها و جامعه بین‌المللی و همچنین ایجاد نهادهای بین‌المللی برای حکمرانی اینترنت بوده است؛ رویکردهای امنیتی نیز در دیدگاه کلان این کشورها، نقش برجسته‌تری داشته است. طیف دیگر شامل کشورهای اروپایی و آمریکایی است که در آن‌ها دغدغه بیشتری نسبت به موضوعاتی همچون حریم خصوصی، آزادی بیان، مسئولیت‌پذیری و رگولاتوری وجود دارد؛ زیرا علاوه بر لیبرال بودن و فردگرا بودن این کشورها که موجب مهم شدن ارزش‌های فردی می‌گردد، تسلط نسبی آنان بر فضای مجازی از دغدغه‌های نقض حاکمیتشان در این فضا می‌کاهد. رویکرد غالب آن‌ها نیز رویکرد اقتصادی و حفظ آزادی‌های فردی و اجتماعی است. البته در جهت‌گیری‌ها و سیاست‌های کلان کشورهای این دسته نیز به‌مرورزمان و با افزایش تأثیرات و گستره فضای مجازی تغییراتی ایجاد شده است که در ادامه تبیین می‌شود.
این دسته‌بندی مؤیدهای فراوانی دارد، برای مثال مکرون رئیس‌جمهور فرانسه در انجمن حکمرانی اینترنت سال ۲۰۱۸ پاریس، طرحی مبنی بر تنظیم و مدیریت فضای سایبری ارائه داد که این طرح توسط آمریکا و چین و روسیه پذیرفته نشد. به گفته مکرون، در زمان حاضر دو نوع رویکرد تنظیم و مدیریت فضای اینترنت وجود دارد: نخست رویکرد کالیفرنیایی که فاقد هرگونه کنترل است و رویکرد دوم رویکرد چینی است که بر کنترل کامل فضای مجازی توسط دولت‌ها تأکید می‌کند. از طرفی روسیه با نپذیرفتن این طرح، خواهان تصویب کنوانسیون سازمان ملل در عرصه امنیت اطلاعات بین‌المللی شد که اجرای آن برای همه کشورها الزام‌آور باشد.
در کشور چین مهم‌ترین ارزش‌ها در فضای سایبری حفظ حاکمیت و امنیت سایبری و حراست از استقلال کشور در این حوزه و در برابر کشورهای غربی است. یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های سایبری دولت چین که از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۸ ادامه یافت، پروژه «سپر طلایی» بود که ازجمله خروجی‌های آن می‌توان به فایروال بزرگ چین اشاره نمود که هدف از آن، درواقع همان راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات چین است که به‌مرورزمان تکامل پیداکرده و نقاط ضعف آن برطرف شده است. نکته قابل‌توجه دیگر در مورد چین این است که این کشور مهم‌ترین ابزاری که برای تحقق حاکمیت سایبری و امکان اعمال اقتدار دولتی استفاده کرده است، شبکه ملی اطلاعات است.
کره جنوبی کشوری است که در سالیان اخیر بسیار موردتوجه هکرها بوده است؛ حملات سایبری گسترده‌ای که ظن حمایت دولت‌های دیگری همچون کره شمالی از هکرها را به همراه داشته است. هک شرکت Sony pictures در سال ۲۰۱۴ یا هک شدن اپراتور انرژی اتمی کره جنوبی در همین سال و حملات سایبری مختلف که به هکرهای دولت کره شمالی منتسب می‌شوند، ازجمله وقایعی است که دغدغه امنیت سایبری در این کشور را بسیار جدی موردتوجه قرار داده است؛ به‌طوری‌که می‌توان گفت مبدع شبکه ملی اطلاعات کره جنوبی است! کره جنوبی از دهه ۱۹۹۰ پروژه شبکه ملی اطلاعات خود را کلید زده است و امروزه به آنجا رسیده است که نسبت ترافیک داخلی به خارجی در این کشور ۸۰ به ۲۰ است. کره جنوبی کشور اول جهان در زمینه سرعت اینترنت و دولت الکترونیک محسوب می‌شود. از طرفی دغدغه امنیتی برای مقابله با هک‌ها و حملات سایبری، باعث شده است که کره جنوبی یکی از مقاوم‌ترین کشورها در این حوزه باشد؛ همچنین قابل‌توجه است که در این کشور احراز هویت کاربران در فضای مجازی به‌طور بسیار گسترده صورت می‌پذیرد. تمامی این عوامل منجر می‌شود دولت کره جنوبی قدرت حاکمیت خود را در این فضا حفظ کند و کشور خود را از آسیب‌های این حوزه مصون بدارد؛ البته به نظر می‌رسد کره جنوبی علاوه بر دغدغه حاکمیت سایبری دغدغه‌های اقتصادی و بخش خصوصی در این حوزه را نیز به‌طورجدی دنبال کرده است؛ به‌نحوی‌که در حوزه تنظیم مقررات و نهادهای تنظیم‌گر و حقوق رقابت اقدامات جدی انجام داده و قسمت عمده ارتباطات این کشور را بر عهده بخش خصوصی نهاده است. روسیه نیز همواره به دنبال کاهش اقتدار هژمون آمریکا در بستر فضای مجازی بوده و تدابیر قابل‌توجهی برای افزایش توان حاکمیت خود در فضای سایبری اندیشیده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت روسیه در این راستا، اینترنت ملی است که بر اساس قانون حاکمیت اینترنت روسیه راه‌اندازی شده و امکان استقلال کامل فضای مجازی روسیه را تحت یک شبکه اینترنت محلی با عنوان «رونت» فراهم نموده است.
منابع
- رضاپور، محمدمهدی. (۱۳۹۸). گزارش حکمرانی فضای مجازی در کشورهای جهان: روسیه، پژوهشگاه مرکز ملی فضای مجازی.
- رجبی، ابوالقاسم. (۱۳۹۰). زیرساخت اینترنت در کره، مرکز پژوهش های مجلس شوراری اسلامی.
- یادداشت های پایگاه اطلاع رسانی سایبربان، (چین بر حاکمیت سایبری تاکید کرد، روسیه و چین در پی حاکمیت دیجیتال و …. www.cyberbannews.com
- مصاحبه سردار جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل در برنامه جهان‌آرا، پخش شده در ۱۱/۹/۱۳۹۸ از شبکه افق، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
مطالب قبلی که به فهم این نوشتار کمک می کنند
یک نظر