فضای مجازی در ایام کرونایی

مدتی است که به‌صورت جمعی دچار ایام کرونایی شده‌ایم، در کنار همه تهدیدهای کاذب و واقعی آن‌که عمدتاً از طریق پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی فعال در فضای مجازی نسبت به آن‌ها اطلاع کسب می‌کنیم، فرصت استفاده مناسب از فضای مجازی برای پرداختن به فعالیت‌ها و برنامه‌هایمان ایجادشده است (دورکاری). برای استفاده بهتر از این فرصت و مواجهه خردمندانه، مبتکرانه و فعالان با این شرایط پیشنهادهای زیر توصیه می‌شود.

عدم برنامه‌ریزی و روزمرگی
به نظر مسئله اساسی این نیست که در پرداختن به فعالیت‌ها و برنامه‌ها، چطور دورکاری بلکه مسئله اساسی این است که ما اساساً در پرداختن به فعالیت‌هایمان، بی‌برنامه هستیم. زمانی که به‌صورت روزمره هر هفته شنبه تا پنجشنبه بودن در محل کار حاضرشده (کارت بکشیم) و صرف این حضور فیزیکی را به‌مثابه پرداختن به فعالیت‌ها و برنامه‌ها بدانیم، دورکاری یعنی ازکارافتادن. وقتی پرداختن به فعالیت‌ها نخ تسبیح نداشته باشد و سررشته کار از دست دررفته و بی‌برنامه باشیم، بودن در محیط کار فقط مایه دل‌خوشی ماست و نه تحقق فعالیت‌ها و برنامه‌هایمان؛ پس مسئله اصلی بی‌برنامگی و دچار روزمرگی در محیط کار شدن است و نه دورکاری که البته راهکار آن طراحی فعالیت‌ها و برنامه‌های هدف‌دار است که در آن صورت فضای مجازی و دورکاری می‌تواند بستر مناسبی برای پرداختن به آن فعالیت‌ها و برنامه‌ها باشد.

محدودیت زدایی فضای مجازی
فضای مجازی محدودیت نیست بلکه رفع محدودیت است. فضای مجازی یعنی کم شدن یا برداشته شدن محدودیت‌های عالم واقعی. چطور ما در محدودیت‌های محل کار، دارای فعالیت و برنامه هستیم اما در رفع محدودیت‌های محل کار به‌وسیله فضای مجازی نمی‌توانیم فعالیت و برنامه داشته باشیم؟ روز چهارشنبه با یکی از اساتید دانشگاه تماسی برقرار شد و فرزندش تلفن همراهش را برداشت و گفت: بابام داره مباحثه می کنه! گفتم: مگه قرار نبود بیرون از منزل بیرون نریم؟ گفت: داره از طریق فضای مجازی مباحثه می کنه! با دو استاد دیگه!
خلاصه اینکه ما با فضای مجازی حداقل از محدودیت مکانی درآمدیم. حتی می‌شود از محدودیت زمانی هم خارج شد و کلاس‌ها و آموزش‌های مجازی شایسته‌ای طراحی و اجرا کرد.
آموزش مجازی بر بستر شبکه ملی اطلاعات

در یک نگاه حاکمیتی به فضای مجازی، شبکه ملی اطلاعات مسئله اصلی است. با تعریفی ساده شبکه ملی اطلاعات زیرساخت ارتباطی کل فضای مجازی کشور است.
از اصول حاکم بر شبکه ملی اطلاعات که در سند تبیین الزامات حاکم بر شبکه ملی اطلاعات مصوبه ۲۰/۰۹/۱۳۹۵ شورای عالی فضای مجازی آمده است، تعرفه و مدل اقتصادی شبکه ملی اطلاعات است. در ذیل این اصل بر کاهش هزینه‌های شبکه و تأمین تسهیلات زیرساختی برای ارائه محتوا و خدمات مبتنی بر فرهنگ اسلامی – ایرانی (بند سوم اصل ۶) تأکید شده است. قیمت گران استفاده از شبکه اینترنت برای شرکت در کلاس و آموزش مجازی (تقریباً هر کلاس ۱٫۵ ساعته ۳۰۰ مگابایت ترافیک و هزینه هر گیگ ۳۰۰۰ تومان) برای دانشجویی که در یک‌ترم ۲۰ واحد داشته باشد به‌صورت هفتگی حداقل ۲۰ هزار تومان می‌شود. نبود تعرفه‌های ترجیحی و عدم تفکیک ترافیک در شبکه‌ها و خدمات خاص داخلی مانند شبکه دانشگاهیان و آموزش مجازی مدارس و دانشگاه‌ها ازجمله مشکلاتی است که در این روزها به‌خوبی حس می‌شود.

علاوه بر ابعاد اقتصادی، یکی دیگر از اصول حاکم بر شبکه ملی اطلاعات سالم‌سازی و امنیت شبکه ملی اطلاعات است.(اصل پنجم سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات) طبق برخی اخبار هفته گذشته ۴ یا ۵ بار به یکی از سامانه‌های پرکاربرد برگزاری جلسات و آموزش مجازی حمله شده است و به‌صورت کلی برخی از این سامانه‌ها ازلحاظ امنیت ارتباطات و حفاظت اطلاعات شرایط مناسبی ندارند.

و مسئله آخر در مورد آموزش مجازی بر بستر شبکه ملی اطلاعات به‌خصوص در مدارس و تحصیلات پایه، این مورد بود که اساساً معلمان و اساتید فداکار و هم‌چنین دانش آموزان محترم سواد فضای مجازی کافی برای مواجهه با این بسترها را ندارند و این در حالی است که در بند دوم الزامات فرهنگی شبکه ملی اطلاعات بر فرهنگ‌سازی استفاده صحیح (شامل آموزش عمومی، آگاهی‌رسانی، سواد رسانه‌ای و دیجیتال) قبل یا هم‌زمان با توسعه شبکه ملی اطلاعات در مناطق مختلف کشور (نه‌فقط تهران و اطراف آن) تصریح ‌شده است. تجربه شرکت در چند کلاس مجازی در هفته اخیر نشان داد که زمان به خوشی می‌گذشت و اساتید و دانش آموزان نه با کلاس انس می‌گرفتند و نه با بسترها و ابزارهای مجازی آن. صرفاً بازی‌بازی کردن بود. یکی از بهترین کلاس‌هایی که شکل گرفت به سرخپوستی‌ترین حالت ممکن برگزار شد. استاد صوتش را ضبط کرده و به همراه اسلاید برای همه ارسال کرد. بعد از اسلایدها و صوتش آزمون گرفت و دانش جویان مبهوت آموزش مجازی استاد شدند.