با پیشرفتهای اخیر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، مبحث اینترنت اشیاء یکی از بهروزترین موضوعات این حوزه محسوب میشود. فناوری ارتباطات (CT) به دنبال بهبود ارتباطات بین موجودیتها (اعم از انسان، ماشین و اشیاء) است. سیم، فیبر نوری و امواج رادیویی ازجمله زیربناهای شکلگیری فناوریهای ارتباطات بوده و اینترنت نیز که ازجمله بزرگترین ثمرات فناوری ارتباطات و اطلاعات محسوب میگردد.
اینترنت بهعنوان جهشی در فناوریهای ICT محسوب میشود، زیرا اولاً از تمامی زیرساختهای پیشین مانند سیم، فیبر نوری و امواج رادیویی در برقراری ارتباطات استفاده نمود. ثانیاً تعامل انسان و ماشین را از حالت تک و یگانه بهصورت شبکهای تغییر داد بهگونهای که یک فرد میتواند با مجموعهای دیگر از ماشینها در ارتباط باشد. ثالثاً بستری مناسب برای پیشرفتهای آتی قرار گرفت بدین گونه که ارتباطات انسان با انسان و نظامهای اجتماعی مبتنی بر این نوع ارتباطات با کمک فناوری اطلاعات شکل گرفت که امروزه به آن فضای مجازی گفته میشود.
نوع دیگری از فناوری ICT برای ایجاد ارتباط ماشین با ماشین بهصورت شبکهای اینترنت اشیاء نام دارد. با هوشمند سازی اشیاء پیرامون، میتوان از دور با آن ارتباط برقرار کرده و آن را کنترل نمود. بهعنوانمثال زمانی که دمای یک اتاق از ۳۰ درجه افزایش یافت، بهطور خودکار کولر روشن شود یا اینکه نیم ساعت مانده به خانه برسیم، سماور روشنشده تا آب به جوش بیاید.
به نظر میرسد آینده فناوری اطلاعات و ارتباطات بهنوعی شبکهای شدن و تعامل مستمر انسان و ماشین بهصورت شبکهای توأمان باشد، بهگونهای که رفع نیاز انسان نهتنها از طریق انسان بلکه از طریق تعامل انسان و ماشین باشد و ماشین به انسان دستور دهد و برعکس. این نوع از تعامل از سطح یکخانه و یک منطقه کوچک خارجشده و میتواند بهصورت یک کشور باهم یا مجموعهای از افراد در سرتاسر نقاط جهان صورت گیرد. در شکل زیر بهصورت خلاصه روند رو به رشد فناوری ارتباطات نشان داده شده است.
در آیندهای نهچندان دور، فناوریها ارتباطات شبکهای و گسترده میان انسان با انسان، انسان با ماشین و ماشین با ماشین را بهصورت توأمان شکل میدهند.
بحث ما در این نوشتار پیرامون اینترنت اشیاء و فرصت یا تهدیدی که امروزه در کشور میتواند در صنعت ساختمانسازی به وجود آورد. برای هوشمند سازی ساختمان (BMS) به مساحت ۱۰۰ متر، از مبلغی بین یک یا دو میلیون تومان تا ۱۰ میلیون تومان بهتناسب نوع و میزان هوشمند سازی هزینه میشود. بهعنوانمثال اگر تنها روشنایی یکخانه را هوشمند شود به ۴ نوع ابزار نیازمند است که عبارتاند از: یک عدد دستگاه سوئیچ، یک عدد دستگاه دیمر، پنل کنترل لمسی local و ریموت کنترل. این چهار ابزار ساده میتواند روشنایی یک خانه را هوشمند سازد.
آیا تهدیداتی برای هوشمند سازی میتوان تصور کرد؟ اولین تهدید، تغییر سبک زندگی افراد و افزایش روحیه فردگرایی، یکجانشینی و اعتیاد به فناوریهای اطلاعات و ارتباطات است. زندگیای را تصور کنید که فرد هیچگونه تحرکی نداشته و تعاملاتش صرفاً با ماشینها باشد. این سبک از زندگی افراد میتواند تا زندگی بدون دیگر انسانها و زندگی بدون معنا را امتداد یابد.
دومین تهدیدی که صنعت ساختوساز کشور با آن مواجه میشود، قیمت مسکن خواهد بود. زیرا با هزینه ۲ تا ۱۰ میلیون تومان برای مسکن، میتوان بیش از ۱۰ برابر سود برد. (پس از هوشمند سازی ۱ میلیون تومان به قیمت هر متر افزوده میشود.) عدم قانون در مورد قیمتگذاری خانههای هوشمند و لوکس بودن این کالا ازجمله خلأهای قانونی کشور محسوب میشود.
هوشمند سازی مسکن تهدید امنیتی نیز دارد. در یک مسکن هوشمند هر شیء درونش با یک IP خاص به دیمر متصل شده و از طریق پنل کنترل لمسی مدیریت میشود. این IP ها توسط شرکتهای هوشمند سازی تعریف میشود اما هیچ نظارت مشخصی بر روی این شرکتها وجود ندارد بهگونهای که اگر یک شرکت قصد شیطنت داشته باشد میتواند بهراحتی زندگی افراد زیادی را مختل کرده و مرتکب جرائم غیرقابلتصوری گردد.
بعلاوه ازآنجاکه دانش دزدان همپای دانش عالمان حرکت میکند، دزدان عالمی را در نظر بگیرید که بتوانند با شکستن دیوار امنیتی کنترل پنل های مساکن هوشمند، کلیه رفتارهای ساکنان آن منازل ازجمله زمان ورود و خروج افراد، مسافرت، خواب و … را شناسایی کرده و در این حالت میتوان این ضربالمثل را تکامل بخشید: دزدی که با کنترل پنل آید گزیدهتر برد کالا چونکه کنترل پنل باشد چراغ هم پیش روی اوست…
برای جمعبندی میتوان گفت فناوری ارتباطات و اطلاعات با سرعت بالایی در حرکت است و نمیتوان جامعه را از بهرهمندی از این فناوریها محروم ساخت؛ اما با تفکر راجع به نشانهها و ظهورات یک فناوری جدید مانند هوشمند سازی ساختمان، هم میتوان به رونق صنعت مسکنسازی در کشور کمک نمود و هم پیشگیریهایی قبل از درمان داشت.
