گمنامی در فضای مجازی ( Online Anonymity )
مقدمه
«نام» موضوعی است که انسان ها را از بدو تولد، همراهی می کند و این همراهی تا هنگام مرگ و چه بسا تا قرن ها بعد از مرگ ادامه می یابد. انسان ها با نام یا به تعبیری با هویت خود، قدم به عرصه اجتماعی گذاشته و تعاملات خود را شکل می دهند. شناسا بودن از ضروریات زندگی اجتماعی انسان است. در صورت احراز هویت و شناسا بودن، مفهومی مانند «مسئولیت» معنا می یابد. در واقع زمانی می توان سخن از مسئولیت و تعهد به میان آورد که بتوان اثر و عملی را بر «نام‌آشنایی» بار نمود.
با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح جهانی، از سویی فرصت و از سویی دیگر ظرفیت تعاملات بر بستر فضای مجازی توسعه یافته است. از این رو موضوع مسئله احراز هویت و نام اهمیتی ویژه یافته است.
شناسا بودن یک روی سکه است و در روی دیگر سکه، مفهوم «گمنامی» مطرح می شود، آیا انسان ها می توانند، از هویت های جعلی یا ناآشنا استفاده کنند؟ استفاده از هویت های ناشناس یا به تعبیری گمنامی عنوان می شود، چه فرصت ها و چه چالش هایی به دنبال دارد؟
عمده پژوهش هایی که به موضوع گمنامی پرداخته اند، از منظری حقوقی و ذیل مسئله هویت آن را تحلیل نموده اند این در حالی است که گمنامی آثار عمومی بسیاری دارد که جایابی آن ذیل موضوع هویت، موجب پوشیده ماندن زوایای دیگر این موضوع می شود.
-
معنای گمنامی
عموماً استعمال گمنامی[۱] در زبان فارسی محدودتر از استعمال آن در زبان لاتین است؛ بی نامی[۲]، نام جعلی[۳]، غیر قابل شناسایی بودن یک نام[۴]، شناخت نداشتن از یک نام[۵] و عدم احساس هویت استعمالات دیگری از این مفهوم است.
گمنامی[۶] در فرهنگ لغت به حالتی اطلاق می شود که به هردلیلی نام فردی در اختیار دیگران گذاشته نشود و یا اینکه نامش نامعلوم باشد؛ به عبارت دیگر در این حالت هویت شخص مشخص نبوده و می توان محتوایی را با هویتی جعلی از فرستنده ای ناشناس به گیرنده ای ناشناس منتقل نمود. هویت جعلی به این معناست که فرد هویت هایی را می سازد و تجربه می کند که هیچکدام متعلق به او نیستند و با این کار قابلیت انعطاف پذیریش را افزایش می دهد. این نوع از هویت اشتباه را تشویق می کند و تصوری را به وجود می آورد که کاربر نتواند مسئولیت اعمال و کلمات خود را برعهده بگیرد.
گمنامی و فضای مجازی
برخی اساساً گمنامی در فضای مجازی را امری غیرممکن توصیف می کنند، اما راه حل های فناورانه و عملیاتی زیادی وجود دارد که کاربران را قادر می ساز که کاملاً نامعلوم باشند و اطمینان را از بین ببرند. اگرچه ممکن است رد پای کاربران در اینترنت برای همیشه ثبت شود اما دسترسی به این اطلاعات به راحتی و برای همه امکان پذیر نیست.
در زمینه رابطه گمنامی و فضای مجازی دو رویکرد را می توان تمییز داد:
-
گروه اول، قائل به توسعه گمنامی در ظرف فضای مجازی هستند.
ایشان اقتضائات ارتباطات آنلاین را توسعه دهنده گمنامی می دانند. حذف یا کاهش نشانه های اجتماعی در ارتباطات آنلاین در مقایسه با ارتباطات چهره به چهره، سهولت استفاده از نام مستعار، شخصیت مستعار و … که در چت روم ها و بلاگ ها که براحتی ممکن شده است.
-
گروه دوم، فضای مجازی را محدود کننده گمنامی می دانند. به دلایل ذیل:
اولین دلیل، استناد به مدل لایه ای است، از دلایل محدود کنندگی گمنامی در فضای مجازی، معماری شبکه است. در معماری شبکه اینترنت که عموماً با یکی از دو مدل استاندارد و مدل پروتکل TCP/IP معرفی می شود، شبکه از لایه هایی تشکیل شده است که هر لایه هویت مستقلی خواهد داشت و با فرض پنهان نمودن هویت در یکی از لایه ها، در نهایت با لایه سخت افزاری مواجه می شود، که هویت آن لایه به هیچ وجه قابل انکار، جعل و یا تغییر نیست و از این رو، ایجاد گمنامی، حداقل در برابر گروهی از بازیگران فضای مجازی، ناممکن می شود.
- دلیل دیگری که این گروه بر آن تکیه دارند، توسعه دسترسی به اطلاعات نام و هویت اشخاص در فضای مجازی است. فناوری هایی نظیر داده کاوی[۷]، تصحیح داده[۸]، پویش حجم کلیک[۹] و الگوی مرور وب[۱۰] همگی فناوری هایی هستند که امکان دسترسی به هویت یک فرد و نیز احتمال شناسایی را تسهیل می کند.دلیل سوم، اقتضائات شبکه های اجتماعی در دوره معاصر است. تعامل در شبکه های اجتماعی بر بستر فضای مجازی، خود اظهاری و کشف هویت را تسهیل می کند.
- پی نوشت ها:
- [۱] Anonymity[۲] Nameless
[۳] detachment
[۴] unidentifiability
[۵] Lack of recognition
[۶] Anonomity
[۷] Data mining
[۸] Data correlation
[۹] Click stream tracking
[۱۰] Patterns of web browsing
- منابع
- کنعانی, محمد ا. و حمیده محمدزاده (۲۰۱۸): مطالعۀ گمنامی در روابط اینترنتی و عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر آن, جامعه شناسی کاربردی, ۲۹ (۲): ۱۷–
- ملکیان, احسان (۱۳۹۶): اصول مهندسی اینترنت، موسسه علمی و فرهنگی نص: تهران.
- مهدی پور, فرشاد (۱۳۹۴): ما و مسائل فضای مجازی, انتشارات سروش.
- Bidgoli, Hossein (2006): Handbook of information security, Wiley; John Wiley [distributor], .: Hoboken, N.J., Chichester.
- Robson, Mark (2008): The Ethics of Anonymity, The Modern Language Review, 103 (2): 350–۳۶۳٫
- Steve Gold (2013): Getting lost on the Internet: the problem with anonymity, Network Security, 2013 (6): 10–۱۳٫
