طرح مسئله ؛ اینترنت آمریکایی
فضای مجازی یا نظام‌های اجتماعی حاصل از تعاملات کاربران بر بستر شبکه‌های اطلاعاتی و ارتباطی شباهت بسیار زیادی به فضای واقعی دارد. اگرچه این فضا، برخی مفاهیم و قواعد مخصوص به خود را دارد اما در بسیاری از موارد در امتداد فضای واقعی قرار گرفته و قواعد و مفاهیم فضای واقعی در آن صدق می‌کند که اتفاقا استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا به دنبال مخفی کردن همین مفاهیم و قواعد مهم و ضروری است. از مهمترینِ این مفاهیم حکمرانی و قواعد اعمال و کنترل اراده حاکمیت بوده که مفاهیم دیگری مانند قلمرو و مرز را با خود به همراه دارد. این نقطه، نقطه عطف بسیاری از مجادلات و چالش‌ها در فضای مجازی بین الملل بوده و نمایان‌گر این موضوع است که چرا آمریکا به دنبال جا انداختن و گسترش این ایده است که فضای مجازی، فضایی باز و آزاد است و اساسا مفاهیمی چون مرزبندی، مرزبانی، قلمروسازی، قلمرو‌داری و قلمرو‌گستری در آن بی معناست. رژیم آمریکا همواره درباره دوری کردن از محدود‌سازی فضای مجازی صحبت می‌کند و آن را امری جهانی معرفی می‌کند که باید آزاد و عمومی بین همه کشور‌ها باشد اما واقعیت چیزی دیگری است. آمریکا کشوری بوده که عملا شبکه و مشتقات آن را پایه‌گذاری کرده و زمین بازی فضای مجازی را ایجاد نموده است بطوری که می توان گفت اولین فضای مجازی در آمریکا ایجاد شد!
این جمله برای ذهن ها کمی عجیب است چرا که در ذهن‌های ما فضای مجازی یک دست تعریف شده است و کلماتی مثل فضای مجازی ایران، فضای مجازی آمریکا و… نامأنوس است. این دقیقا همان چیزی است که آمریکا به دنبال آن است؛ یعنی، معرفی فضای مجازی به عنوان یک پدیده جهانی و فرامرزی و البته قالب کردن اینترنت آمریکایی یا اینترنت کالیفرنیایی به جهان به عنوان شبکه جهانی اینترنت. حقیقت آن است آنچه ما امروز به عنوان اینترنت یا فضای مجازی می‌شناسیم اینترنت آمریکایی یا کالیفرنیایی است. اما این ادبیاتی است که به تازگی شکل گرفته و توسط پژوهشگران و سیاست‌مداران در سطح جهان به خصوص در اروپا و چین در حال گسترش است.
آمریکا تاکنون از ظرفیت تاسیس و گسترش شبکه اینترنت نهایت استفاده را نموده است؛ کنترل و حکمرانی بر تمامی لایه‌ها و عناصر موجود در اینترنت همچون اختصاص نام دامنه(DNS)، تنظیم‌گری‌ها، تعیین پروتکل‌ها و مسیریابی، ظرفیت اعمال قدرت، انباشت ثروت و اشراف اطلاعاتی را برای این رژیم به ارمغان آورده است. بنابراین ما در فضایی زیست می کنیم که قواعد آن، چهارچوب آن و تمامی پروتکل‌های آن به طور مستقیم یا غیر مستقیم توسط آمریکا تعیین می‌شود یا به نوعی همان می‌شود که او می‌خواهد، حتی توان کنترل امور بسیاری را دارد که دخالت و اعمال اراده در آن‌ها نه بسته به اراده یک سازمان بین المللی بلکه وابسته به حکم یک سازمان دولتی این کشور است نظیر بسته شدن سایت العالم و پرس تی وی با حکم دادستانی ایالات متحده؛ بنظر می‌رسد ما در قلمرو و مرز‌های ایالات متحده آمریکا هستیم. البته در فضای مجازی و با نگاهی عمیق‌تر در فضای واقعی.
طرح نمونه ؛ اینترنت چینی
با این که سال هاست آمریکا تلاش کرده است که سلطه بی چون و چرای خود بر این فضا حفظ کند اما اتفاقاتی نشان داد که این وضع علی‌رغم میل آمریکا قابل تغییر است. پدیده‌ای به‌نام ظهور اینترنت چینی؛ اما اینترنت چینی چیست و چه تاثیری در آینده حکمرانی بر اینترنت و فضای مجازی خواهد داشت؟ برای آنکه درک کنیم اینترنت چینی چیست بنظر می رسد فقط یک راه وجود دارد، ورود به خاک چین! یعنی حتی اگر شما از فیلترشکن استفاده کنید، اگر از پلتفرم های چین استفاده کنید باز هم نمی توانید وارد فضای اینترنت چینی شوید. شما باید وارد خاک جمهوری خلق چین شوید این گونه است که علاوه بر وارد شدن به فضای فیزیکی جدید، در فضای مجازی هم وارد دنیای جدیدی می‌شوید اینجا همه چیز بر پایه پلتفرم‌های چینی استوار است، سفارش‌ها، پرداخت‌ها، پیام رسان‌ها حتی موتور‌های جستجو هم چینی هستند اینجا حتی گوگل هم فیلتر است! در چین شما شرکت مخابراتی خارجی ندارید تمامی ابزار‌ها و زیرساخت‌های ارتباطی اعم از مسیریابی، IXP ها و… در خاک چین وجود دارد.
به گزارش دیجی آتو به نقل از اوراکل اینترنت چینی بیشتر به صورت یک اینترانت است که در صورت هر گونه حمله یا اختلال می تواند دسترسی‌های خارج از خاک خود را قطع کند. در این اینترنت ارتباط کاربران چینی به سرور‌های بیرونی درز نمی‌کند و این امر اشراف اطلاعاتی خارج را بر کاربران چینی و سازمان ها و… کم و سخت می‌کند؛ اما مهمترین نکته همان عدم اختلال اینترنت درون خاک چین و به مشکل نخوردن ارتباطات اینترنتی درونی هنگام یک جنگ تمام عیار با ایالات متحده یا هم‌پیمانان آن است یعنی تحریم اینترنت اثری بر ارتباطات و اینترنت داخلی نمی‌گذارد. همچنین نبود پلتفرم و شرکت مخابراتی خارجی امکان حکمرانی مناسبی را بر فضای مجازی به حکومت جمهوری خلق چین می‌دهد. اگر چه برخی نظرات درباره عدم آزادی‌های مشروع و سخت‌گیری بیش از حد در این فضا وجود دارد و در جای خود می تواند درست هم باشد اما این مدل از اینترنت، دیگر کشور‌های جهان را هم به فکر تحول در الگوی مدیریت و حکمرانی فضای مجازی انداخته است.
جمع بندی
شبکه اینترنتی که تاکنون تنها شبکه ارتباطی جهان بوده، متعلق به آمریکا است و این رژیم در تاسیس و حکمرانی آن تقریبا بلامنازع است، بگونه‌ای که اینترنت قلمرو بی چون و چرای آمریکا به حساب می‌آید. اگرچه اینترنت چینی در حکمرانی روی دست ایالات متحده بلند شده است اما این اینترنت هم هنوز با همان پروتکل‌های آمریکایی فعالیت می‌کند که این عامل نشان دهنده عمق نفوذ و سلطه آمریکا بر اینترنت، شبکه و فضای مجازی است؛ با وجود این مسئله، این نوع اینترنت کمک می‌کند تا حکمرانی فضای مجازی کشور‌ها به دست خودشان بیفتد و قدمی بزرگ در سلطه زدایی از فضای مجازی است. از نتایج تحقق این الگو آن است که اولا برای حکمرانی جهانی فضای مجازی مشابه فضای واقعی، سازمان ملل تاسیس شده و یا حداقل بخش مهمی از سازمان ملل فعلی به فضای مجازی کشور‌ها اختصاص یابد و ثانیا پلتفرم‌های خارجی می‌توانند در سایه قوانین و مقررات هر کشور اجازه فعالیت پیدا کنند.
ارائه پیشنهاد
بنابر آنچه بیان شد، توجه به سلطه آمریکا بر شبکه اینترنت و ظهور اینترنت‌هایی مانند اینترنت چینی، می تواند دلالت‌هایی برای حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد که از آن جمله می توان به طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی اشاره کرد که این روزها در مجلس شورای اسلامی در حال طرح و بررسی است. این طرح در صورتی که به طور مناسب تدوین شده و ضمن رعایت اصول و شیوه‌های قانون گذاری، بر مسائل و چالش‌های خاصی متمرکز شود، می‌تواند گام مهمی در حکمرانی فضای مجازی بوده و امکان فعالیت و گسترش صحیح پلتفرم‌های خارجی و داخلی را در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران فراهم کند.
منابع:
https://www.latimes.com/world/la-fg-us-china-internet-split-20190603-story.html
https://b2n.ir/u42622
نویسنده: مهدی حیدری
